Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
શ્ર ધાતુને આ સૂત્રથી ખમ્ પ્રત્યય. ‘નામિનો॰ ૪-રૂ-૧' થી ૢ ધાતુના ને વૃદ્ધિ જ્ઞ ્ આદેશ. ‘િિત ૪-રૂ-૧૦' થી પ્ર ્ ધાતુના ઉપાન્ય ઞ ને વૃદ્ધિ ના આદેશ. ‘કહ્યુń તા રૂ-૧-૪૬’ થી તત્પુરુષસમાસ વગેરે કાર્ય થવાથી બતાડં હોતિ અને નીવપ્રાદું ગૃતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- અમૃતને કરે છે. જીવતો ગ્રહણ કરે 118911
નિમૂનાર્ ષઃ ૧૦૪૦૬૨
વ્યાપ્યવાચક નિમૂલ નામથી પરમાં રહેલા પ્ ધાતુને; પ્ ધાતુના જ સમ્બન્ધમાં વિકલ્પથી મ્ પ્રત્યય થાય છે. નિમૂલ + પ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ગમ્ પ્રત્યય. ‘િિત ૪-રૂ-૬૦' થી પૂ ધાતુના જ્ઞ ને વૃદ્ધિ બા આદેશ. ‘કર્યુŕ૦ રૂ-૧-૪' થી તત્પુરુષસમાસ... વગેરે કાર્ય થવાથી નિમૂળાવું પતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી પ્ ધાતુને મ્ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે ‘ભાવાડăઃ ૧-૩-૧૮' થી વચ્ (અ) પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી નિમૂત્તસ્યા ઋતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - મૂલ છોડીને નાશ કરે છે. IIFI
हनश्च समूलात् ५।४।६३ ॥
વ્યાપ્યવાચક સમૂળ નામથી પરમાં રહેલા હર્ ધાતુને અને ધ્ ધાતુને અનુક્રમે હૅન્ અને ગ્ ધાતુના સંબન્ધમાં વિકલ્પથી મ્ પ્રત્યય થાય છે. સમૂળ નામથી પરમાં રહેલા હૅન્ અને ધ્ ધાતુને આ સૂત્રથી મ્ પ્રત્યય. ‘કર્યુń૦ રૂ-૧-૪૧' થી સમાસ. ‘િિત॰ ૪-૨-૧૦૦' થી હર્ ધાતુને વાત્ આદેશ... વગેરે કાર્ય થવાથી સમૂળયાતું હન્તિ અને સમૂનાર્જ ષતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ (બંન્નેનો) - સમૂલ નાશ કરે છે. સમૂળ - આ સાકલ્ય અર્થમાં અવ્યયીભાવથી અથવા બહુવ્રીહિસમાસથી
૨૬૬
