Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
હિમ્ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ૩૫ + $ ધાતુને લવન - છેદનાર્થક જ ધાતુના સંબધમાં વિકલ્પથી { પ્રત્યય થાય છે. તેથી ૩૫ર્થ યાતિ અહીં લવનાર્થક ધાતુનો સમ્બન્ધ ન હોવાથી ૩૫ + $ ધાતુને આ સૂત્રથી ઈમ્ પ્રત્યય થતો નથી. પરતુ “પ્રવાહે વ-૪-૪૭’ થી વત્ત્વ પ્રત્યય. મનગ:- રૂ-ર-૦૧૪ થી તત્ત્વા ને યર્ (ય) આદેશ.
છતાં ૪-૪-૧૦૬’ થી ઋને રૂર્ આદેશ. “સ્વામ. --૬રૂ’ થી ૩૬ ના રૂ ને દઈ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ૩પછીર્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- વિખેરીને જાય છે. કરા.
- વંશસ્તૃતીયા પીરાણા
તૃતીયા વિભજ્યન્ત પદનો યોગ હોય તો તુલ્યકકાર્થક (પરકાલીન ક્રિયાર્થકધાત્વર્થના સમાનકર્તક) ૩પ ઉપસર્ગપૂર્વક વંશ ધાતુને વિકલ્પથી નમ્ પ્રત્યય થાય છે. મૂનો વંશ મુ મૂછો વંશ મુ અહીં આ સૂત્રથી ૩૫+વંશ ધાતુને પામ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી મૂઝવેનોપદંશે આવો પ્રયોગ થાય છે. ‘તૃતીયો રૂ-૧-૧૦” થી વિકલ્પ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી મૂરોપદંશે આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં ૩૫+વંશ ધાતુને આ સૂત્રથી નમ્ર પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “પ્રવાજે ૧-૪-૪૭’ થી વક્તા પ્રત્યય, ‘બનગ:૦ રૂ-ર-૧૪' થી વસ્ત્રા ને આદેશ. “નો એક્શન ૪-૨૪૬” થી વંશ ના 7 નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી મૂછનોપદ્રશ્ય મુદ્દે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- મૂલની સાથે દાંતથી તોડીને ખાય છે.૭૩ : '
હિંસાSિSથાત પા૪૭૪
તૃતીયાન્ત પદની સાથે સંબંધ હોય તો તુલ્યકર્મક એવા તુલ્યકર્તકાર્થક હિંસાવાચક ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં વિકલ્પથી જમ્ પ્રત્યય થાય છે.
૨૭૧
