Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 286

ગમ્ પ્રત્યય થાય છે. ‘તિર્યકૢ ત્વા, તિર્યંન્ત્ય તિર્યવારમાÒ' અહીં આ સૂત્રથી ૢ ધાતુને ત્ત્તા પ્રત્યય અને મ્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય તેમજ ‘તૃતીયો. ૩-૧-૧૦' થી વિકલ્પે સમાસ. સમાસમાં ‘અનઞઃ૦ રૂ-૨૧૬૪' થી જ્વા ને યપુ આદેશ વગેરે કાર્ય થયું છે. અર્થ- સમાપ્ત કરીને બેસે છે. ઝવવર્ગ રૂતિ વિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અપવર્ગ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો જ તિર્ય ્ અવ્યયની સાથે યોગ હોય ત્યારે તુલ્યકર્તૃકાર્થક ૢ ધાતુને ધાતુના સંબન્ધમાં વક્ત્વા અને મ્ પ્રત્યય થાય છે. તેથી તિર્થ વાાવ્યું ગતઃ અહીં અપવર્ગ અર્થ ગમ્યમાન ન હોવાથી ૢ ધાતુને આ સૂત્રથી વક્ત્વા કે મ્ પ્રત્યય થતો નથી. પરન્તુ ‘પ્રાવારે ૬-૪-૪૭’ થી જ્વા પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. અર્થ - કાષ્ઠ વાંકું કરીને ગયો. II૮ધી
स्वाङ्गतश्च्व्यर्थे नाना विना- धाऽर्थेन भुवश्च ५|४|८६ ॥
ત ્ પ્રત્યયાન્ત સ્વાગવાચક નામ; દ્વિ પ્રત્યયાર્થક નાના અને વિના નામ તેમજ ધા પ્રત્યયાર્થમાં વિહિત જે પ્રત્યય, તદન્ત નામની સાથે યોગ હોય તો; તુલ્યકર્તૃકાર્થક મૂ અને હૈં ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં વા અને નમ્ પ્રત્યય થાય છે. મુદ્દતો મૂત્વા; મુદ્દત મૂવ; મુવતોમાવમાસ્તે। અહીં ત ્ પ્રત્યયાન્ત સ્વાગવાચક નામની સાથે યોગ હોવાથી; નાના મૂત્વા; નાનામૂય; નાનામાવંતઃ। અહીં થ્વિ પ્રત્યયાર્થક (ગનાના નાના મૂત્વા રાત:) નાના નામની સાથે યોગ હોવાથી; વિના ભૂત્વા; વિનામૂલ; વિનામાવું શતઃ અહીં વ્વિ પ્રત્યયાર્થક (ગવિના વિનાના મૂત્વા ગતઃ) વિના નામની સાથે યોગ હોવાથી અને દ્વિધા મૂત્વા; દ્વિધામૂય; દ્વિધામાવમાÒ અહીં ધા પ્રત્યયાર્થક (થા) પ્રત્યયાન્ત દ્વિધા નામની સાથે યોગ હોવાથી મેં ધાતુને આ સૂત્રથી વત્ત્તા પ્રત્યય અને મ્ પ્રત્યય. ભ્ ની પૂર્વે મૂ ધાતુના ૐ ને ‘નામિનો॰ ૪-રૂ-૧' થી વૃદ્ધિ સૌ આદેશ. “તૃતીયો રૂ9-૬૦' થી વિકલ્પે સમાસ, સમાસમાં જ્વા ને ‘અનગઃ૦ રૂ-૨-૧૯૪’
૨૮૧