Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 284

વૃતીયો -9-40 થી વિકલ્પ સમાસ વગેરે કાર્ય થયું છે. આવી જ રીતે નામાચાશે, નાડકશ ફત્તે અહીં શા + રિશુ ધાતુને આ સૂત્રથી મુ પ્રત્યય. ઉપાજ્ય રૂ ને “
નો૦ ૪-રૂ-૪ થી ગુણ ઇ આદેશ વગેરે કાર્ય ઉપર જણાવ્યા મુજબ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં તાદૃશ પ્રમ્ ધાતુને આ સૂત્રથી બમ્ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “પ્રવાજે ૧-૪-૪૭’ થી વત્તા પ્રત્યય વગેરે કાર્ય (જુઓ ખૂ. ૪. ધ-૪-૭૮) થવાથી નામ પૃદતા રસ્તે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થમશ- નામો લઈને બોલાવે છે. નામો લઈને આપે છે. નામ લઈને આપે છે. દર
कृगोऽव्ययेनाऽनिष्टोक्तौ क्त्वा-णमौ ५४१८४॥
અનિષ્ટ ઉતિ ગમ્યમાન હોય તો; અવ્યયના યોગમાં તુલ્યકર્તકાર્થક ધાતુને, ધાતુના સમ્બન્ધમાં વસ્ત્ર અને મ્ પ્રત્યય થાય છે. “
બ્રાન! पुत्रस्ते जातः; किन्तर्हि वृषल! नीचैः कृत्वा नीचैःकृत्य नीचैःकारं कथयसि?
ચૈ નમ પ્રિયમાધ્યેયમૂ”િ અહીં કૃ ધાતુને આ સૂત્રથી વક્વા પ્રત્યય અને નમ્ પ્રત્યય. મ્ ની પૂર્વે 5ધાતુના ઝને નામનો૦ ૪-૩-૧૭ થી વૃદ્ધિ પ્રાઆદેશ. “તૃતીયો ૩--૧૦ થી નીચૈ અવ્યયને કૃત્વા અને
શરમ્ નામની સાથે વિકલ્પ સમાસ. “સનગઃ૦ રૂ-ર-૦૧૪ થી વાર્તા ને યપૂ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી નીચૈત્ય અને નીર્વેઃવારમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં સમાસ ન થાય ત્યારે નીઃ ત્વા અને નીર્વેઃ
મુ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિન્તર્ર નીવે તૃષા! ... આવો ની અને શરમ્ નો વ્યવધાનથી પણ પ્રયોગ થાય છે.) અર્થ - હે બ્રાહ્મણ તને પુત્ર થયો; રે શુદ્રી તો ધીમા સ્વરે કેમ કહે છે? પ્રિય તો મોટેથી કહેવું જોઈએ. નિષ્ટોwાવિતિ વિ? = અનિષ્ટોતિ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો જ ઉપર જણાવ્યા મુજબ આ સૂત્રથી અવ્યયની સાથે યોગ હોય ત્યારે તુલ્યકર્તકાર્થક 5 ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં વહ્વા અને [ પ્રત્યય થાય છે. તેથી કચૈઃ કૃત્વા ડરષ્ટ દ્રાક્ષના પુત્રસ્ત ગાતા
૨૭૯