Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
આ સૂત્રથી મુન્ ધાતુને સપ્તમી નો પ્રત્યય થતો નથી.પરતુ ‘ત્રિયાયાં
રૂ-રૂ' થી જીવવું (ક) પ્રત્યય થાય છે. તો ૪-રૂ-૪ થી ઉમાન્ય ૩ ને ગુણ ગો આદેશાદિ કાર્ય થાય છે. અર્થ - ખાવા માં જાય છે. વર્મા તિમિર= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઈચ્છાર્થક ધાતુ ઉપપદ હોય તો તુલ્યકર્તૃકાર્થક કર્મભૂત જ ધાતુને સતમી નો પ્રત્યય થાય છે. તેથી રૂછનું રતિ અહીં વૃક્ર ધાતુને આ સૂત્રથી સતની નો પ્રત્યય થતો નથી. પરંતુ યથાપ્રાપ્ત વર્તમાન નો “તિ. -ર-૧૧' થી તિવુ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. અહીં વૃ5 ધાત્વર્થ ક્રિયા ઈચ્છાનું કર્મ નથી - એ સમજી શકાય છે. અર્થ- ઈચ્છતો કરે છે. /
શિશ્ન-છૂપ-જ્ઞા-મ-ત્તમ-સહSત્તા-પતિ-સમર્થ તુ પારગી
શ વૃષ જ્ઞા મ્ તમ્ સત્ વત્ જો વત્ અને (99૦૨) ધાતુનો અર્થ, અર્થ છે જેનો એવો ધાતુ ઉપપદ હોય; તેમ જ સમથથક નામ અથવા ધાતુ ઉપપદ હોય અને ઈચ્છાર્થક ધાતુ ઉપપદ હોય તો તુલ્યકર્તૃકાર્થક કર્મભૂત ધાતુને તુનું પ્રત્યય થાય છે. શિવનોતિ પતિ વા પોમુ અહીં શ ધાત્વથર્થિક શક્ અને પાર્ ધાતુ (9) ઉપપદ હોવાથી તુલ્યકર્તૃકાર્થક કર્મભૂત મુન્ ધાતુને આ સૂત્રથી તુમ્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. આવી જ રીતે ધુળોતિ નાનાતિ ગામત તમતે સહતે સતિ તાયતિ ઘટતે ત સમર્થ છત વા મોgનું અહીં ઘૂષ વગેરે ધાત્વર્થિક ધાતુ વગેરે ઉપપદ હોવાથી મુન્ ધાતુને આ સૂત્રથી તુમ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- ખાઈ શકે છે. ખાઈ શકે છે. ખાઈ શકે છે. ખાવાનું જાણે છે. ખાવાનો આરંભ કરે છે. ખાવાનું મેળવે છે. ખાવા માટે સહન કરે છે. ખાવાને યોગ્ય છે. ખાવા માટે ખિન - ઉદાસ થાય છે. ખાવા માટે સંગત થાય છે. ખાવા માટે છે. ખાવા માટે સમર્થ છે. ખાવા ઈચ્છે છે. અહીં યાદ રાખવું કે - સૂત્રમાં અનુવર્તમાન વર્ષા: આ પદનો સમ્બન્ધ સ ધાતુ સુધીના સાત ધાતુઓ અને
૨૮૪
