Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 279

पञ्चम्या त्वरायाम् ५।४७७॥
તા (ઔસ્ય) અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે, પચ્ચમીનવિભર્યન નામનો યોગ હોય તો તુલ્યકર્તકાઈક ધાતુને ધાતુના સંબન્ધમાં વિકલ્પથી
મુ પ્રત્યય થાય છે. શરિયા કથા ઘાવતિ શોત્યાર્થ ઘાવતિ અહીં આ સૂત્રથી અત્ + આસ્થા ધાતુને નમ્ પ્રત્યય. “સાત જે.૦ ૪-૨-૧૩ થી સ્થા ના માને છે આદેશ. ઉઃ થા. 9-રૂ-૪૪ થી તથા ના સ નો લોપ વગેરે કાર્ય થાય છે. તેમ જ “તૃતીયો ૩-૧-૧૦ થી વિકલ્પ સમાસાદિ કાર્ય થાય છે. અર્થ - શય્યાથી જલ્દી ઉઠીને દોડે છે. વિકલ્પ પક્ષમાં ૩ + થા ધાતુને આ સૂત્રથી પમ્ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “ખાવાને ૧-૪-૪૭° થી વત્તા પ્રત્યય. ક્વા ને “મનગ:૦ રૂ-ર-૧૧૪ થી ય આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી શય્યાય થાય ઘાવતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વરાયાિિત =િ આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ત્વરા અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે જે, પશ્ચમ્યન્ત પદની સાથે યોગ હોય તો તુલ્યકર્તકાઈક ધાતુને ધાતુના સંબન્ધમાં મેં પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. તેથી શાસનપુત્યાય યાતિ અહીં ત્વરા અર્થ ગમ્યમાન ન હોવાથી આ સૂત્રથી વેદ્ + થા ધાતુને પ્રત્યય થતો નથી. જેથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વત્ત્વો પ્રત્યયાદિ કાર્ય થાય છે. અર્થ - આસનથી ઉઠીને જાય છે.૭૭ના
द्वितीयया ५।४७८॥
તર (ઓસ્ક્ય) અર્થ ગમ્યમાન હોય તો, દ્વિતીયા વિભર્યક્ત નામની સાથે યોગ હોય ત્યારે તુલ્યકર્તૃકાર્થક ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં
મુ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. ખાનું ગ્રાઉં, ચોખાઉં પુષ્યન્ત અહીં પ્રદ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ઈમ્ પ્રત્યય. “સ્થિતિ ૪-રૂ-૧૦” થી પ્રદ્ ધાતુના ઉપન્ય સ ને વૃદ્ધિ ના આદેશ. ‘તૃતીયો વા રૂ-૧-૧૦” થી વિકલ્પ
૨૭૪