Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
́ गात्र- पुरुषात् स्नः ५/४/५९ ॥
વર્ષાની ઈયુત્તા (પ્રમાણ) ગમ્યમાન હોય તો વ્યાપ્ય-કર્મવાચક શાત્ર અને પુરુષ નામથી પરમાં રહેલા, પરકાલીન ક્રિયાર્થક ધાત્વર્થના તુલ્યકર્તૃક સ્ના ધાતુને ધાતુના સંબન્ધમાં વિકલ્પથી મ્ પ્રત્યય થાય છે. ત્ર + સ્ના અને પુરુષ + સ્ના ધાતુને આ સૂત્રથી ણમ્ પ્રત્યય. ‘કહ્યુń૦ રૂ-9૪૬' થી તત્પુરુષસમાસ. ‘ઞાત Ì:૦ ૪-રૂ-રૂ' થી સ્ના ધાતુના જ્ઞ ને ત્તે આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે ગાત્રHાયં વૃષ્ટ: અને પુરુષસ્નાય વૃષ્ટ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- શરીરને સ્નાન થાય એટલું વરસ્યો. પુરુષને સ્નાન થાય એટલું વરસ્યો. શી
શુ - પૂર્વ - સક્ષાત્ વિષસ્તથૈવ ૧૫૪૪૬૦ની
વ્યાખવાચક શુષ્ક પૂર્ણ અને રૂક્ષ નામથી પરમાં રહેલા વિધ્ ધાતુને પિણ્ ધાતુના જ સંબન્ધમાં વિકલ્પથી મ્ પ્રત્યય થાય છે. શુષ્ઠ + પિg; પૂર્ણ + પિણ્ અને રૂક્ષ + પિણ્ ધાતુને આ સૂત્રથી મ્ પ્રત્યય. ‘કહ્યુ રૂ-૧-૪૧' થી તત્પુરુષસમાસાદિ કાર્ય થવાથી અનુક્રમે શુશ્ર્લેષ વિનષ્ટિ પૂવિષે પિત્તષ્ટિ અને સ્વક્ષવેલં પિત્તષ્ટિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- શુષ્ક પીસે છે. ચૂર્ણ પીસે છે. રૂક્ષ પીસે છે. (અહીં તુલ્યકર્તૃકત્વ અને પ્રાક્કાલત્વ ન હોવાથી વિકલ્પપક્ષમાં વક્ત્વા પ્રત્યય થતો નથી.) I૬૦॥
कृ-ग्रहोऽकृत - जीवात् ५।४।६१ ॥
વ્યાપ્યવાચક વ્રત અને ઝીવ નામથી પરમાં રહેલા અનુક્રમે હ્ર અને પ્ર ્ ધાતુને તે જ ધાતુના સમ્બન્ધમાં વિકલ્પથી ગમ્ પ્રત્યય થાય છે. વ્રત નામથી પરમાં રહેલા ૢ ધાતુને અને નીવ નામથી ૫રમાં રહેલા
૨૬૫
