Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 268

કૃશ ધાતુને વિકલ્પથી ઘાતુના સમ્બન્ધમાં પ્રત્યય થાય છે. તેથી તિર્થં વિવિત્વ પોગતિ અહીં કાર્યવિશિષ્ટ કર્મવાચક નામ ન હોવાથી આ સૂત્રથી વિદ્ ધાતુને નમું પ્રત્યય થતો નથી. પરંતુ પ્રાને -૪-૪૭’ થી વાર્તા પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થાય છે. અર્થ - અતિથિ જાણીને જમાડે છે. અહીં ખાસ કોઈ પ્રયત્ન કર્યા વિના જ અતિથિને ભોજન કરાવે છે. તેથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સાકલ્ય અર્થ નથી. સૂત્રમાં ડ્ર: આ પ્રમાણેના બહુવચનના નિર્દેશથી સકર્મક ત્રણ વિદ્ ધાતુ ગૃહીત છે. અકર્મક વિસ્ (કર૬૮) ધાતુ ગ્રાહ્ય ન હોવાથી તેના વિના વિલ્ ધાતુ ગૃહીત છે. ll૧૪માં
यावतो विन्द - जीवः ५।४।५५॥
કાર્ચ - સાકલ્યવિશિષ્ટ યાવત્ નામથી પરમાં રહેલા તુલ્યકર્તક (પરકાલીન ક્રિયાઈક ધાત્વર્થના સમાનકર્તક) વિવું (રૂરર) ધાતુને તેમ જ નીવું ધાતુને ધાતુના સંબન્ધમાં વિકલ્પથી મ્ પ્રત્યય થાય છે. યોવવેદં મુ અને કાવMીવમીિતે અહીં યવત્ નામથી પરમાં રહેલા વિદ્ અને નવું ધાતુને આ સૂત્રથી નમ્ પ્રત્યય. “યુજં૦ રૂ-9-૪૬ થી તપુરુષ સમાસ વગેરે કાર્ય થવાથી વાવેä અને યાજ્ઞીવ આવો પ્રયોગ થયો છે. અર્થ ક્રમશઃ- જેટલું મળે છે તેટલું ખાય છે. જ્યાં સુધી જીવે છે ત્યાં સુધી ભણે છે. યાજ્ઞીવમીને અહીં પ્રાવ કાલનો સંભવ ન હોવાથી મુ પ્રત્યય સમાનકાલમાં થયો છે. રા.
चर्मोदरात् पूरेः ५।४।५६॥
વર્મનું અને ૩ર આ કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા; પરકાલીન ક્રિયાર્થક ધાત્વર્થના તુલ્યકર્તક પૂરિ (q{ + બ) ધાતુને ધાતુના સબંધમાં વિકલ્પથી ૬ પ્રત્યય થાય છે. વર્મન + પૂરિ અને ૩ર +
૨૬૩