Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
(બંનેનો). સ્વાદિષ્ટ બનાવીને ખાય છે.
વીતિ વિમ્ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ દીર્ઘ વર્ણ જેના અન્તમાં નથી એવા સ્વાર્થક કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા તુલ્યકર્તક કૃ ધાતુને ધાતુના સમ્બન્ધમાં વિકલ્પથી રમું પ્રત્યય થાય છે. તેથી વાવ વા વા | મુ અહીં દીર્ઘવન્તિ સ્વાદ્રર્થક કર્મવાચક સ્વાદુવી નામથી પરમાં રહેલા 5 ધાતુને આ સૂત્રથી પ્રમ્ પ્રત્યય થતો નથી. પરન્તુ ઉપર જણાવ્યા મુજબ જ્યાં પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - સ્વાદિષ્ટ કરીને રાબ વાપરે છે. જરૂા.
विद् - दृगुभ्यः कात्स्यें णम् ५।४।५४॥
કાર્ચ - સાકલ્યવિશિષ્ટ કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા તુલ્યકર્તક (પરકાલીન ક્રિયાર્થક ધાત્વર્થના સમાનકર્તક) વિદ્ ૧૦૧૧; ૭૩૨; 9૪૨૭) ધાતુને અને કૃશ ધાતુને; ધાતુના સબંધમાં ઇમ્ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. તિથિવેદ્ર મોનતિ અને ન્યાદ વરસ્યતિ અહીં
તિથિ + વિદ્ અને વન્ય + કૃશ ધાતુને આ સૂત્રથી મેં (૩૫) પ્રત્યય. ‘કુયુત્તે3-9-૪' થી તપુરુષ સમાસ. ઉત્તયોપા. ૪-રૂ-૪ થી ધાતુના ઉપાન્ચે રૂ અને ઝને ગુણ અને સન્ આદેશ... વગેરે કાર્ય થવાથી તિથિવું અને ન્યાય આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - જે કોઈને અતિથિ તરીકે જાણે છે મેળવે છે કે વિચારે છે - તે બધાને જમાડે છે. જે જે કન્યાને જુવે છે તે બધાને વરાવે છે. અહીં સમજી શકાશે કે ઉપલબ્ધ સર્વ અતિથિને પ્રયત્નપૂર્વક પ્રાપ્ત કરીને જમાડે છે. તેમ જ જે જે કન્યા ઉપલબ્ધ થાય છે તે તે કન્યાને પ્રયત્નપૂર્વક વરાવે છે - એ અર્થ પ્રતીત થાય છે. અતિથિ કે કન્યા એક હોય અથવા અધિક હોય - એની સાથે કોઈ સંબન્ધ નથી. પ્રયત્નવિષય કાર્ચ - સાકલ્યા હોવો જોઈએ. વાર્ચ રૂતિ વિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કામ્યવિશિષ્ટ જ કર્મવાચક નામથી પરમાં રહેલા સમાનકર્તક વિવું અને
૨૬૨
