Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 264

- પૂર્વાગp - પ્રથમે વાઝાઝા
પૂર્વ છે અને પ્રથમ ઉપપદ હોય તો; પરકાલીન ક્રિયાર્થક ધાત્વર્થના સમાનકર્તક પૂર્વકાલીન-ક્રિયાઈક ધાતુને; ધાતુના સંબધમાં હળપ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. પૂર્વ મોગં યતિ, પૂર્વ મુત્વા યતિ, છે મોનં યાતિ अग्रे भुक्त्वा याति; प्रथमं भोजं याति, प्रथमं भुक्त्वा याति महा સૂત્રથી મુન્ ધાતુને 80મ્ (સમુ) પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી મોન| આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી 0ામ્ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે પ્રવાજો -૪-૪૭' થી વલ્વા પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી મુક્વા આવો પ્રયોગ થાય છે. તેના. (પ-૪-૪૭) વિકલ્પપક્ષમાં વક્વા પ્રત્યય ન થાય ત્યારે પૂર્વ મુખ્યતે તતો યતિ . ઈત્યાદિ પ્રયોગ થાય છે. અર્થ (બધાનો) - પહેલા ખાય છે પછી જાય છે. I૪૨II
अन्यथैवं - कथमित्थमः कृगोऽनर्थकात् ५।४।५०॥
ગાથા gવમ્ થ અને રૂસ્થમ્ શબ્દથી પરમાં રહેલા; પરકાલીન ક્રિયાર્થક ધાત્વર્થના તુલ્યકર્તક અનર્થક કૃધાતુને ધાતુના સંબન્ધમાં રામ્ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. અન્યથા વમ્ વ થમ્ અને રૂસ્થમ્ પૂર્વક ધાતુને આ સૂત્રથી રામુ પ્રત્યય. “નામનો. ૪-રૂ-” થી 8ના ને વૃદ્ધિ ના આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી કન્યથારમ્ વારમ્ થાર રૂથાર મુ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશ - ઉલટું ખાય છે. આ રીતે ખાય છે. કેવી રીતે ખાય છે. આવી રીતે ખાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં શ્રધાતુને આ સૂત્રથી છાનું પ્રત્યય ન થાય ત્યારે પ્રવાજો -૪-૪૭’ થી વક્વા પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી માથાકૃત્વા વગેરે પ્રયોગ થાય છે. નિર્ણાહિતિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અન્યથા... વગેરે પદથી પરમાં રહેલા પરકાલીન ક્રિયાઈક ધાત્વર્થના તુલ્યકર્તક અનર્થક જ કૃ ધાતુને ધાતુના સંબન્ધમાં વિકલ્પથી |
૨પ૯