Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
તવ્યાડનીથી -૧-ર૭ થી કૃત્ય તવ્ય પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વાતો મોwવ્યસ્થ આવો પ્રયોગ થાય છે. અવસર તિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ શાન વેતા અને સમય શબ્દ ઉપપદ હોય તો અવસર અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે જ ધાતુને તુ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. તેથી છાત: પતિ મૂતાનિ અહીં અવસર અર્થ ગમ્યમાન ન હોવાથી પર્ ધાતુને આ સૂત્રથી તુ પ્રત્યય થતો નથી. પરંતુ “સતિ -ર-' થી વર્તમાનાનો તિવું પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - કાલ જીવોનો નાશ કરે છે. ૩૩
सप्तमी यदि ५।४।३४॥
વાત વેત્તા અને સમય શબ્દ ઉપપદ હોય તો યત્ શબ્દનો પ્રયોગ હોય ત્યારે (અવસર અથે ગમ્યમાન હોય ત્યારે) ધાતુને સપ્તમીનો પ્રત્યય થાય છે. આ સૂત્ર પૂર્વસૂત્રનું અપવાદ છે. રાતો વીવીત મવાનું તેના યર્ મુગ્ગીત અને સમયો યત શયીત અહીં આ સૂત્રથી
હું મુન અને શી ધાતુને સતીનો ત પ્રત્યય થયો છે. આથી ક્રમશઃ- અવસર છે, આપ ભણો. આપ ખાવ. આપ સૂવો. પ્રવર્તમાન બહુલાધિકારથી ભાવમાં નિદ્ ૫-૩-૧૨૪ થી મન પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ઋાનો વધ્યયનય વેરા વર્મોનનય અને સમય કચ્છનશ્ય.ઈત્યાદિ પ્રયોગ પણ થાય છે. એ યાદ રાખવું. ૩૪
शक्ताहे कृत्याश्च ५।४॥३५॥
સમર્થ અને યોગ્ય કત ગમ્યમાન હોય તો ધાતુને સપ્તમીનો પ્રત્યય અને કૃત્ય પ્રત્યય થાય છે. આવતા વસ્તુ મારો વાદ્ય ઉત; મવાનું માર વહેતું માન દિ શતઃ ! અહીં સમર્થ કર્તા ગમ્યમાન હોવાથી આ સૂત્રની સહાયથી “ઝવ. પ-૧-૧૭ થી વત્ ધાતુને કર્મમાં |
૨૪૬
