Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
આદેશ. ‘વઝ્યુલૢ૦ રૂ-૨-૮૬' થી પ્ર ના જ્ઞ ને દીર્ઘ ના આદેશ. ‘ગત હું:૦ ૪-રૂ-રૂ' થી વા ધાતુના ગાઁ ને હું આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી પાળ: (ભાવમાં); પ્રાર: (કર્મમાં) અને વાયો વત્ત: (કર્મમાં) આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- રાંધવું. કિલ્લો. આપેલી વસ્તુ. ।।૧૮।।
इङोऽपादाने तु टि वा ५।३।१९॥
૬ (૬) ધાતુને ભાવમાં અને કત્તને છોડીને અન્યકારકમાં ગ્ પ્રત્યય થાય છે. આ વત્ પ્રત્યય- અપાદાનકારકમાં વિકલ્પથી ટિવું મનાય છે. ગધિ ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ઘસ્ પ્રત્યય. ‘મિન૦ ૪-રૂ-૧૪ થી રૂ ધાતુના રૂ ને વૃદ્ધિ છે આદેશાદિ કાર્ય થવાથી અધ્યાયઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. આવીજ રીતે ઉપ+ધિ ્ ધાતુને અપાદાનકારકમાં વિહિત વર્ગી પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન ઉપાધ્યાય નામને; આ સૂત્રથી તાદૃશ થગ્ પ્રત્યય ટિક્ હોવાથી ‘ઞઞ૦ ૨-૪-૨૦’- થી ી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ઉપાધ્યાયી આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી તાદૃશ (અપાદાનકારકમાં વિહિત) વત્ પ્રત્યયને દિવ્ ભાવ ન થાય ત્યારે ઉપાધ્યાયઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ભણવું તે. ભણાવનારી. ભણાવનાર. ૩પેત્યાધીવતેઽસ્માર્ આ અર્થમાં (અપાદાનકારકમાં) વિહિત ઘણ્ પ્રત્યયને રિ ્ નું વિધાન હોવાથી અહીં સ્ત્રીલિંગમાં ત્તિ પ્રત્યય થતો નથી - એ યાદ રાખવું. ||9||
શ્રો વાયુ-વર્ગ-નિવૃત્તે ।૨।૨૦
વાયુ-વર્ણ અથવા નિવૃત્ત અર્થમાં શુ ધાતુને ભાવ અને કભિન્ન કાકમાં ઘચ્ પ્રત્યય થાય છે. શુ અને નિ+ર્શી ધાતુને આ સૂત્રથી વગ્ પ્રત્યય. ‘નામિનો॰ ૪-રૂ-૧'થી શુ ના TM ને વૃદ્ધિ જ્ઞ ્ આદેશ. ‘ઘડ્યુલૢ૦ રૂ-૨-૮૬’ થી નિ ના રૂ દીર્ઘ ર્ફે ને આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી
૧૬૦
