Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 243

. ૨-9-દર માં નૈતિ) અર્થ - આશ્ચર્ય છે કે અધ હોવા છતાં પર્વત ઉપર ચઢ્યો; ચઢે છે અથવા ચઢશે. શેષ તિ વિમ્ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આશ્ચર્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય તો વેલ્વે અને યત્ર ને છોડીને શેષ જ (અન્ય જ) વિ ભિન્ન પદ ઉપપદ હોય ત્યારે ધાતુને વિષ્યન્તી નો પ્રત્યય થાય છે. તેથી યગ્ન અને યત્ર ઉપપદ હોય ત્યારે પૂર્વ (પ-૪-૧૯) સૂત્રથી ધાતુને સતી નો જ પ્રત્યય થાય છે. સયાવિતિ વિમ્ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આશ્ચર્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય તો શેષ (વત્ર અને યત્ર ને છોડીને અન્ય) ઃિ ભિન્ન જ પદ ઉપપદ હોય તો ધાતુને ભવિષ્યન્તી નો પ્રત્યય થાય છે. તેથી વિä રિ તે મુશ્મીત અહીં ય િઉપપદ હોવાથી મુનું ધાતુને આ સૂત્રથી ‘ભવિષ્યન્તી’ નો પ્રત્યય ન થવાથી “ના- ૧૦ ૯-૪-૧૭’ થી સપ્તમીનો પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - આશ્ચર્ય છે કે તેણે ખાધું, તે ખાય છે અથવા તે ખાશે - (એ હું નથી ધારતો). //રની
સપ્તપુરા ગોવટિ પાયારા.
બાઢાર્થક (નિશ્ચયાર્થક) સત અને પપ શબ્દ ઉપપદ હોય તો ધાતુને સપ્તમીનો પ્રત્યય થાય છે. ઉત, પ વા કુર્યાત અહીં આ સૂત્રથી છુ ધાતુને સપ્તમીનો પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - ચોક્કસ, કર્યું, કરે છે અથવા કરશે. વાઢ તિ વિમ્ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ બાઢાર્થક જ ડત અને કપિ શબ્દ ઉપપદ હોય તો ધાતુને સપ્તમીનો પ્રત્યય થાય છે. તેથી ઉત ઉં: તિષ્યતિ પિ ઘાસ્યતિ દ્વારમ્ અહીં પ્રશ્નાર્થક વેત અને પિધાનસૂચક ના પદ ઉપપદ હોવાથી આ સૂત્રથી પÇ અને ઘા ધાતુને સપ્તમીનો પ્રત્યય ન થવાથી “ભવિષ્યન્તી -રૂ-૪' થી ભવિષ્યન્તી' નો સ્થતિ પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - શું દંડ પડશે? દ્વાર બંદ થશે. ll ll
૨૩૮