Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
પ્રત્યય થાય છે. શ્રવધે, મર્પયામિ-ક્રિશ્ચિત્ત નામ તત્રમવાનું परदारानुपकरिष्यते । न श्रद्दधे, न मर्षयामि-अस्ति नाम, भवति नाम તત્રમવાનું પરવારીનુપરબ્ધને અહીં આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિત્તિ પદ ઉપપદ હોવાથી તેમજ સર્ચર્થવ પદ ઉપપદ હોવાથી ૩૫ + $ ધાતુને ભવિષ્યન્તીનો (“જન્ધના રૂ-રૂ-૭૬' ની સહાયથી આત્મપદનો) ચતે પ્રત્યય થયો છે. અર્થ - હું નથી ધારતો, નથી સહન કરતો, આપ પરદારાનું સેવન કરતા હતા; સેવન કરો છો અથવા સેવન કરશો. અહીં સૂત્રમાં સ્વર્થયો. આ પ્રમાણે દ્વિવચન અશ્રદ્ધા અને અમર્ષની સાથે યથાસંખ્ય અન્વય ન થાય એ માટે છે. વિત્તિ અને ક્ષતિ વગેરે નામો અહીં વાક્યાલંકારમાં જ પ્રયુક્ત છે. ઉદા
जातु-यद्-यदा-यदौ सप्तमी ५।४।१७॥
અશ્રદ્ધા અને અમર્ષ અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે નતિ થવું થવા અને ઢિ ઉપપદ હોય તો ધાતુને (બધા કાળમાં) સંતમી નો પ્રત્યય થાય છે. न श्रद्दधे, न क्षमे - जातु तत्रभवान् सुरां पिबेत् एवं यत् यदा यदि सुरां પિતુ અહીં આ સૂત્રથી 9 ધાતુને સપ્તમી નો યાતું પ્રત્યય થયો છે. અર્થ - હું નથી ધારતો; નથી સહન કરતો – આપ ક્યારે (પણ) મદિરા પીતા હતા; પીઓ છો અથવા પીશો. આવી જ રીતે ય યા અને યઢિ ઉપપદ હોય ત્યારે ઉદાહરણાદિ સમજી લેવાં. સપ્તમીનું નિમિત્ત હોવાથી આ સૂત્રના વિષયમાં ભૂતાર્થક ક્રિયાતિપત્તિ અને ભવિષ્યદર્થક ક્રિયાતિપત્તિ હોય ત્યારે અનુક્રમે વિકલ્પથી અને નિત્ય ક્રિયાતિપત્તિનો પ્રયોગ થાય છે
क्षेपे च यच्च - यत्रे ५।४।१८॥
નિન્દા થવુધ અને મર્પ અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે યેળે અને
૨૩૬
