Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ક્રિયાતિપત્તિનો તું પ્રત્યય થવાથી થં નામ તત્રમવાનું માંસમક્ષયિષ્યત? આવો એક જ પ્રયોગ થાય છે. ઈત્યાદિ સ્પષ્ટ છે... I9રા ,
किंवृत्ते सप्तमी - भविष्यन्त्यौ ५।४।१४॥
વૃિત્ત ઉપપદ હોય તો નિન્દા અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે ધાતુને સતી અને ભવિષ્યન્તી નો પ્રત્યય થાય છે. વિભર્યન્ત વિમ્ નામ અને ડતર અથવા તમ પ્રત્યયાન્ત વિમ્ નામને વૃિત્ત કહેવાય છે. જિં तत्रभवाननृतं ब्रूयाद् वक्ष्यति वा? को नाम कतरो नाम कतमो नाम यस्मै તત્રમવાનનૃતં તૂયાત્ વસ્યતિ વા? અહીં વિવૃત્ત - વિમ્ : છતર અને
તમે: ઉપપદ હોવાથી ટૂ ધાતુને આ સૂત્રથી સતી નો વાસ્તુ પ્રત્યય અને પવિષ્યન્તી નો સ્થતિ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી ગૂંથાત્ અને વક્ષ્યતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ =શું આપ ત્યાં ખોટું બોલ્યા; ખોટું બોલો છો અથવા ખોટું બોલશો ? કોણ છે? એમાં કોણ છે? ઘણામાં કોણ છે? કે જેને આપ ખોટું કહેતા હતા; ખોટું કહો છો અથવા ખોટું કહેશો. (અહીં સપ્તમી નિમિત્ત હોવાથી ભૂતાથ ક્રિયાતિપત્તિમાં વિકલ્પ અને ભવિષ્યતુ- કાલીન ક્રિયાતિપત્તિમાં નિત્ય ક્રિયાતિપત્તિનો પણ પ્રયોગ પૂર્વની જેમ (જાઓ સૂનં. પ-૪-૧૩) સમજી લેવો.) I/૧૪
अश्रद्धाऽमर्षेऽन्यत्राऽपि ५।४।१५॥
અશ્રદ્ધા - અસમ્ભાવના અને અમર્ષ - અક્ષમા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો વિવૃત્ત પદ ઉપપદ હોય કે ન હોય તો પણ ધાતુને સતી અને ભવિષ્યની નો પ્રત્યય થાય છે. શ્રઘા -ને શ્રદ્ધપે ન જાવયામિ तत्रभवान् नामाऽदत्तं गृह्णीयात्; ग्रहीष्यति वा । न श्रद्दधे किं तत्रभवान् ત્તિમારીત ઉવાચતે વા? અહીં અશ્રદ્ધા અર્થ ગમ્યમાન હોવાથી વૃિત્ત ઉપપદ ન હોવા છતાં પ્રત્ ધાતુને અને વિવૃત્ત - વિ ઉપપદ
૨૩૪
