Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
यच्च यत्र
યંત્ર પદ ઉપપદ હોય તો ધાતુને સપ્તમી નો પ્રત્યય થાય છે. धिग् गर्हाम, यच्च यत्र वा तत्रभवानस्मान् आक्रोशेत्; न श्रद्दधे, न क्षमे વા તત્રમવાનું પરિવાનું થયેત્ । અહીં આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નિન્દા વગેરે અર્થ ગમ્યમાન હોવાથી ઞ + ઋક્ ધાતુને અને વ્ ધાતુને સપ્તમીનો યાત્ પ્રત્યય થયો છે. અર્થ ક્રમશઃ - ધિક્કાર છે; અમે ગર્હ કરીએ છીએ; જે ત્યાં આપ અમને ગાળો આપતા હતા; આપો છો અથવા આપશો. હું નથી ધારતો, નથી સહન કરતો - કે જે ત્યાં આપ દોષો કહેતા હતા; કહો છો અથવા કહેશો. આ સૂત્રમાં પણ સપ્તમી- નિમિત્ત હોવાથી પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ ક્રિયાતિપત્તિમાં ક્રિયાતિપત્તિનો પ્રત્યય પણ થાય છે. ।।૧૮।।
-
चित्रे ५|४|१९ ॥
આશ્ચર્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય તો યત્ત્વ અને યત્ર ઉપપદ હોય ત્યારે ધાતુને સપ્તમીનો પ્રત્યય થાય છે. ચિત્રમાશ્વર્ય, યત્ત્વે યંત્ર વા તંત્રમવાનું ગત્ત્વ સેવેત અહીં સેવ્ ધાતુને આ સૂત્રથી સપ્તમીનો ત પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - આશ્ચર્ય છે કે આપે ત્યાં દૂષિત આહાર સેવ્યો; આપ અકલ્પ્ય સેવો છો અથવા સેવશો. અહીં પણ પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ ક્રિયાતિપત્તિના પ્રયોગો સમજી લેવા. ||9||
शेषे भविष्यन्त्ययदौ ५|४|२०|
આશ્ચર્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે યન્ન યંત્ર ને છોડીને અન્ય-વિ સિવાય કોઈપણ ઉપપદ હોય તો ધાતુને ભવિષ્યન્તી નો પ્રત્યય થાય છે. વિત્રમાશ્ચર્યમન્ત્રો નામ ગિરિમાોતિ અહીં ઉપર જણાવ્યા મુજબ ય— યંત્ર અને વિ ને છોડીને અન્ય નામ ઉપપદ હોવાથી ઞ + દ્ ધાતુને આ સૂત્રથી મવિષ્યન્તી નો સ્થતિ પ્રત્યય થાય છે. (પ્રક્રિયા માટે જુઓ
૨૩૭
