Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
વિખેરવું - અથવા કર-ટેકસ. ગ્રહણ કરવું અથવા ગ્રહ. ૨૮
वर्षादयः क्लीबे ५।३।२९॥
પ્રયોગાનુસાર નપુંસકલિંગમાં ભાવ તથા કન્નુભિનકારકમાં ન પ્રત્યયાન્ત વર્ષ વગેરે નામોનું નિપાતન કરાય છે. વૃષ અને પી ધાતુને આ સૂત્રથી
પ્રત્યય. “નામનો ૪-રૂ-9” થી હું ને ગુણ | આદેશ. ધોર૦ ૪રૂ-૪' થી * ને ગુણ ૨ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી વર્ષ અને ભયમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. નપુંસકમાં વિહિત છે અને સત્ પ્રત્યય વૃ૬ વગેરે ધાતુને ન થાય - એ માટે આ સૂત્રથી નિપાતન કરાયું છે. અર્થક્રમશઃ - રાષ્ટ્ર વિશેષ - અથવા કાલવિશેષ. ભય. //ર૬ll
સમુદોડનઃ પશ પારારૂગા.
સમુ અને ઉર્દૂ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા પશુસમ્બન્ધી અર્થવાચક નું ધાતુને ભાવ તથા કÚભિન્નકારકમાં પ્રત્યય થાય છે. સ+T - અને ક્ +4 ધાતુને આ સૂત્રથી સત્ (1) પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી સમન: અને ઉન: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ– પશુઓનો સમુદાય. પશુઓને પ્રેરણા. શાવિતિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પશુસમ્બન્ધી જ અથવાચક, સમ્ અને સદ્ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા ૩૬ ધાતુને ભાવ અને કર્ણાભિનકારકમાં મર્ પ્રત્યય થાય છે. તેથી સમાનો નૃપમુ અહીં પશુસમ્બન્ધી અથવાચક મન્ ધાતુ ન હોવાથી તેને આ સૂત્રથી પ્રત્યય થતો નથી. પરતુ “પાવાવ ૫-૩-૧૮ થી વર્ગ પ્રત્યય. ૩ળુ ના ને ક્ઝિતિ ૪-રૂ-૧૦” થી વૃદ્ધિ ઝાં આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી સમાન: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ માણસોનો સમુદાય. //રૂપી
૧૬૫
