Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
નાની ખાટલી. શવ્યા. સોમરસ કાઢવાનું પાત્ર વિશેષ. વિદ્યા. ચય આચાર. ડોકની પાછળની નસ. શિબિકા. નાનીયેવ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સંજ્ઞાના જ વિષયમાં સન્ + અ વગેરે ધાતુને સ્ત્રીલિંગમાં ભાવમાં અને કતૃભિન્નકારકમાં વધુ પ્રત્યય થાય છે. તેથી સંજ્ઞાનો વિષય ન હોય ત્યારે સમુ + વિ + રૂ ધાતુને આ સૂત્રથી વધુ પ્રત્યય ન થવાથી “ત્રિય જિ: -ર-' થી પ્રિત્યયાદિ કાર્ય થવાથી સંવતિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- સારી રીતે મેળવવું. સન્ + મા ધાતુને પણ ઉપર જણાવ્યા મુજબ વચમ્ પ્રત્યય ન થવાથી જીિ પ્રત્યય. ‘મયગુસ્થ૦ ૪-૪-૨' થી સન્ ધાતુને વી આદેશાદિ કાર્ય થવાથી સંવિતિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ફેંકવું અથવા દોડવું. શl.
कृगः श च वा
५।३।१००॥
સ્ત્રીલિંગમાં (૮૮૮) ધાતુને ભાવ અને કભિનકારકમાં શ અને વચમ્ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. # ધાતુને અપાદાનાદિમાં (ભાવ અને કર્મમાં નહિ) આ સૂત્રથી શ (ક) પ્રત્યય. “રિ: શવયા) ૪-રૂ-૨૦” થી * ને રિ આદેશ. “વાતોવિ૦ ર-૧-૧૦” થી રિ ના ડું ને રૂ આદેશ. જિય નામને સ્ત્રીલિંગમાં “કાત ર-૪-૧૮' થી સાપુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ક્રિયા આવો પ્રયોગ થાય છે. ૐ ધાતુને ભાવ અથવા કર્મમાં આ સૂત્રથી શ પ્રત્યય. “વચઃ શિતિ રૂ-૪-૭૦” થી શ ની પૂર્વે ૬ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ક્રિયા આવો પ્રયોગ થાય છે. શ્ર ધાતુને આ સૂત્રથી વધુ પ્રત્યય. “સ્વચ૦ ૪-૪-૧૭૩ થી ની પરમાં તુ નો આગમ... વગેરે કાર્ય થવાથી ત્યા આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી શ અને વય પ્રત્યય ન થાય ત્યારે કૃ ધાતુને “ત્રિય શિઃ ૧--૧૭ થી જીિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી કૃતિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - કરવું તે.૧૦૦
૧૯૯
