Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
-રૂ-૧૧' થી ત્તિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ભીતિઃ અને હ્રીતિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- ભય. લજ્જા.૧૧૫/
व्यतिहारेऽनीहादिभ्यो ञः ५|३|११६ ॥
વ્યતિહારના વિષયમાં ૢ વગેરે ધાતુઓને છોડીને અન્ય ધાતુને સ્ત્રીલિંગમાં બહુલતયા ભાવમાં ગ પ્રત્યય થાય છે. વિ+જ્ઞવશ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ગ (બ) પ્રત્યય. ‘પોહ્ર૦ ૪-૩-૪’ થી ગ્ ધાતુના ૩ ને ગુણ ો આદેશ. વ્યવોશ નામને નિત્યં ૪૦ ૭-રૂ-૧૮' થી ગળુ(ગ) પ્રત્યય. ‘સળગેયે૦ ૨-૪-૨૦' થી સ્ત્રીલિંગમાં ક↑ () પ્રત્યય. વ્યવòશ+ગ+ ્ આ અવસ્થામાં વૃદ્ધિઃ સ્વરે૦ ૭-૪-૧'થી વ્યવક્તેશ નામના આદ્યસ્વર મૈં ને વૃદ્ધિ બા આદેશ. ‘વર્ષે૦ ૭-૪-૬૮' થી નામના અન્ય જ્ઞ નો લોપ. ‘લક્ષ્ય ક્યાં૦ ૨-૪-૮૬' થી ફ્ ની પૂર્વેના નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વ્યાવોશી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થપરસ્પર આક્રોશ કરવો. બનીહાવિમ્ય કૃતિ વિમુ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વ્યતિહારના વિષયમાં ડ્ વગેરે ધાતુથી ભિન્ન જ ધાતુને સ્ત્રીલિંગમાં બહુલતયા ભાવમાં ગ પ્રત્યય થાય છે. તેથી વ્યતિહારના વિષયમાં વિ+જ્ઞતિ+દ્ અને વિ+જ્ઞતિ+ ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઞ પ્રત્યયાદિ કાર્ય ન થવાથી છેટો પુરો૦ ૯-૩-૧૦૬’ થી ઞ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વ્યતીહા અને વ્યતીક્ષા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - પરસ્પર ઈચ્છા કરવી. પરસ્પર જોવું. ।।૧૧૬॥
नञोऽनिः शापे ५ | ३|११७॥
શાપ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો; ભાવ અને કભિન્નકારકમાં નગ્ થી પરમાં રહેલા ધાતુને સ્ત્રીલિંગમાં ઍનિ પ્રત્યય થાય છે. ન+નન્ ધાતુને આ સૂત્રથી ગત્તિ પ્રત્યય. ‘નૅક્ રૂ-9-9’ થી તત્પુરુષસમાસ. નક્ (7)
૨૦૭
!
