Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ને ‘નગત્ રૂ-૨-૧૨૯’ થી જ્ઞ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી બળનિસ્તે મૂત્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- તારો જન્મ નિરર્થક થાય. શાપ કૃતિ વિમ્?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ શાપ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો જ ભાવ અને કભિન્નકારકમાં નગ્ પૂર્વક ધાતુને સ્ત્રીલિંગમાં અનિ પ્રત્યય થાય છે. તેથી શાપ અર્થ ગમ્યમાન ન હોય ત્યારે ન ધાતુને “ત્રિયમાં ત્તિ: ૯-૩-૧૧' થી ત્તિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થાય છે. પરન્તુ આ સૂત્રથી સત્તિ પ્રત્યય થતો નથી. જેથી બકૃતિઃ વસ્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- વસ્ત્રનું નહિ બનાવવું. ૧૧૭ના
તા-હાષ્યઃ ૧|૩|૧૧૮||
ભાવમાં અને કત્તને છોડીને અન્યકારકમાં ત્તા હા અને ન્યા ધાતુને સ્ત્રીલિંગમાં અનિ પ્રત્યય થાય છે. રત્ના (નૈ ધાતુના છે ને ‘બાત્ સત્મ્ય ૪-૨-૧' થી ના આદેશ.) હા અને ન્યા ધાતુને આ સૂત્રથી નિ પ્રત્યય... વગેરે કાર્ય થવાથી ન્હાનિ:; હાનિ: અને ન્યાન્તિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- દુઃખ. ઈષ્ટવસ્તુનો નાશ. વૃદ્ધાવસ્થા. ||૧૧૮॥
प्रश्नाऽऽख्याने वेञ् ५|३|११९॥
પ્રશ્ન અને ઉત્તર અર્થ ગમ્યમાન હોય તો ધાતુને સ્ત્રીલિંગમાં ભાવ અને કભિન્નકારકમાં વિકલ્પથી રૂઝ્ પ્રત્યય થાય છે. હ્રાં હ્રાન્તિ ામિા क्रियां कृत्यां कृतिं वा अकार्षीः सर्वां कारिं कारिकां क्रियां कृत्यां कृतिं वा ગવાર્ષમ્ અહીં અનુક્રમે પ્રશ્ન અને ઉત્તર અર્થ ગમ્યમાન હોવાથી ધાતુને આ સૂત્રથી ગ્ (૩) પ્રત્યય. ‘નામિનો૦ ૪-૩-૧' થી ૢ ના અને વૃદ્ધિ ભાર્ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી રિમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ગ્ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે પર્યાયા૦-૩૧૨૦' થી જ પ્રત્યય. હ્રા: A 7 વા -૨-૧૦૦' થી જ્ઞ પ્રત્યય.
૨૦૮
