Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
નેવું કારૂ।૪।।
ધાન્યવિશેષમાં નિ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા વૃ (૧૨૧૪; ૧૯૨૩) ધાતુને ભાવમાં અને કભિન્નકારકમાં ગ્ પ્રત્યય થાય છે. નિ + વૃ ધાતુને આ સૂત્રથી ઘસ્ પ્રત્યય. ૪ ને નામિનો॰ ૪-રૂ-૧૧' થી વૃદ્ધિ આર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી નીવારા (ત્તિ ના રૂ ને ‘ઘડ્યુલૢ૦ રૂ-૨૮૬' થી દીર્ઘ ર્ં આદેશ.) પ્રાયઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - જનાવરોને ખાવાના ઘાસથી યુક્ત દાણા - વનીહિ. ૭૪||
5 ५/३ /७५ ||
પ્રેપ અર્થમાં નિ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા ફ” (ૐ) ધાતુને ભાવમાં અને કભિન્નકારકમાં ઘગૂ (f) પ્રત્યય થાય છે. શાસ્ત્ર અને લોક - મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન ન કરવું - તેને પ્રેષ કહેવાય છે. ના + રૂ ધાતુને આ સૂત્રથી હણ્ પ્રત્યય. ‘નામિનૌ૦ ૪-૩-૧૧' થી રૂશ્ ધાતુના રૂ ને વૃદ્ધિ છે આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ન્યાયઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- મર્યાદાનું પાલન કરવું. પ્રેષ કૃતિ વિમૂ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અભેષ અર્થમાં જ નિ + રૂ ધાતુને ભાવમાં અને કર્તૃભિન્નકારકમાં ઘણ્ પ્રત્યય થાય છે. તેથી અભ્રષ અર્થ ન હોય ત્યારે નિ + રૂર્ ધાતુને આ સૂત્રથી થત્ પ્રત્યય થતો ન હોવાથી ‘યુવń૦ ૧-રૂ-૨૮' થી ત્ પ્રત્યય. ‘મિનો॰ ૪-૩-૧' થી રૂશ્ ના રૂ ને ગુણ ૬ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી સ્વયં તિશ્વીર: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ચોર નાશ પામ્યો. ૭૫
परेः क्रमे ५|३|७६ ॥
મ (પરિપાટી) ના વિષયમાં ર્ ઉપસર્ગથી ૫રમાં રહેલા ફળ્યુ (૩) ધાતુને ભાવ અને કર્તૃભિન્નકારકમાં વસ્ (ગ) પ્રત્યય થાય છે. પત્તિ + રૂ
૧૮૬
