Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ધાતુને આ સૂત્રથી ૩ પ્રત્યય. “નામનો ૪-૩-૧' થી 5 ને ગુણ ગો અને રૂ ને ગુણ | આદેશ. “ધ સન ૪-૪-૧૭’ થી મદ્ ધાતુને ઘ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે પ્રમ, સંસ્થા અને વિસ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- ઉત્પત્તિનું કારણ (અપાદાનમાં) . આશ્રયસ્થાન (અધિકરણમાં). ખાવાની વસ્તુ (કમમાં). ૩૫સારિત્યે= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉપસર્ગપૂર્વક જ મૂ થિ અને સત્ ધાતુને ભાવ અને કZભિન્નકારકમાં મર્ પ્રત્યય થાય છે. તેથી અનુપસર્ગક મૂ થિ અને અત્ ધાતુને આ સૂત્રથી સન્ પ્રત્યય ન થવાથી “ખાવા. ૧-૩-૧૮ થી વર્ગ પ્રત્યય. 5 અને રૂ ને “નાનિનો ૪-૩-૫૧' થી વૃદ્ધિ ગી અને છે આદેશ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ સત્ ધાતુને ઘ આદેશ. તેના સ ને ઝિતિ ૪-૩-૧૦” થી વૃદ્ધિ ૩ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ભાવ: શ્રાવ: અને વાત: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- થવું. સેવા કરવી. ખાવાની વસ્તુ. બહુલાધિકારથી અથવા પ્રવૃષ્ટો ભાવઃ ઈત્યાદિ વિગ્રહમાં પ્રાતિ સમાસથી પ્રભાવ: દ્વિમાવ: અને અનુમાવ: વગેરે પ્રયોગો સમજવા જોઈએ. રરૂા.
न्यादो नवा ५।३।२४॥
નિ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા અદ્ ધાતુની પરમાં ૩ પ્રત્યય હોય તો ઉદ્ ધાતુના ને દીર્ઘ ના આદેશનું અને મદ્ ધાતુને ઘ| આદેશના અભાવનું વિકલ્પથી નિપાતન કરાય છે. નિ+૩ ધાતુને પૂછ્યવોડર્ - રૂ-૨૩ થી પ્રત્યય. આ સૂત્રથી સત્ ધાતુને “ઘરૃ સન ૪-૪-૧૭’ થી પ્રાપ્ત થતું આદેશનો નિષેધ તથા સત્ ના ને દીર્ઘ ના આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ચાઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ઘ| આદેશનો નિષેધ વગેરે કાર્ય ન થાય ત્યારે નિયલ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- નાસ્તો ખાવાની વસ્તુ. //ર૪ની
૧૬૨
