Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 127

પ્રત્યય થાય છે. તેથી ધ્ (૭૪૧) અને શી (૧૧૦૬) ધાતુને (એ ધાતુઓ અનુક્રમે વ્યઞ્જનાન્ત અને વ્યઞ્જનાદિ હોવા છતાં વ્યઞ્જનાઘન્ત ન હોવાથી) આ સૂત્રથી અન પ્રત્યય ન થવાથી વૃન્ શીø૦ ૧-૨-૨૦’ થી વૃન્ પ્રત્યય. તેની પૂર્વે ‘સ્તાઘશિ૦ ૪-૪-૨૨’ થી રૂર્ વગેરે કાર્ય થવાથી પિતા અને શયિતા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃવર્ધનશીલ. નિદ્રાશીલ. ગર્માવિત્યેવ આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ શૌદ્દિ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો વર્તમાનાર્થક વ્યઞ્જનાઘન્ત અકર્મક જ રૂવિત્ અને કિત્ ધાતુને અત્ત પ્રત્યય થાય છે. તેથી વૃત્તિતા वस्त्रम् અહીં સકર્મક વસ્તુ (999૭) ધાતુને આ સૂત્રથી ઞના પ્રત્યય ન થવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ તૃત્તુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી સિતા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- વસ્ત્ર પહેરવાના સ્વભાવવાલો. ૪૪॥
=
ન બિલૢ - ય - સૂર્વ - ટીપ - રીક્ષઃ ૧૦૨૪૪૧॥
શીષ્ઠ ધર્મ અને સાધુ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો વર્તમાનાર્થક - પ્િ પ્રત્યયાન્ત; યૂ છે અન્તમાં જેના (યાન્ત) એવા તેમજ પૂજ્ ટીપ્ અને રીશ્ ધાતુને ના પ્રત્યય થતો નથી. મૂ ધાતુને “મુક: પ્રાપ્તÎ૦ રૂ-૪-૧૧' થી નિફ્ (ૐ) પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન ભાવિ ધાતુને “ડિતો૦ ૬-૨-૪૪’ થી પ્રાપ્ત ન પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી નિષેધ થવાથી ‘તુન્ શીō૦ ૧-૨૨૭’ થી તૃનું પ્રત્યય. ‘સ્તાūશિ૦ ૪-૪-૨૨’ થી તૃનું પ્રત્યયની પૂર્વે રૂ. માવિ ના રૂ ને “નમિત્તે૦ ૪-૩-૧' થી ગુણ ૬ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી માયિતા આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે ભાવિ ધાતુ વ્યઞ્જનાઘન્ત (વ્યઞ્જનાદિ હોવા છતાં વ્યઞ્જનાન્ત) ન હોવાથી ‘તિો૦ ૧-૨-૪૪ થી યદ્યપિ અને પ્રત્યયની તેને પ્રાપ્તિ નથી. પરન્તુ જૈન પ્રત્યયના વિષયમાં ‘નૈનિટિ ૪-૨-૮૩' થી řિ નો લોપ થવાથી જે ધાતુ વ્યઞ્જનાન્ત બને છે એવા વ્યઞ્જનાદ્યન્ત ધાતુને પણ દૂ. નં. ૬-૨-૪૪ થી અત્ત પ્રત્યય વિહિત છે. તેથી વૃતિ (શ્વેતુ+નિ) ધાતુને
૧૨૨