Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ષોડનિઃ ધારૂારા
કચ્છ અને ગહન અર્થમાં ભવિષ્યદર્થક નિદ્ ધાતુને # પ્રત્યય થાય છે. ૬ ધાતુને ભવિષ્યદ્ અર્થમાં આ સૂત્રથી $ પ્રત્યય. તo ૧-રૂ-૬૦ થી તુ ને હું આદેશ... વગેરે કાર્ય થવાથી ઋષ્ટમ્ અને છઠ્ઠા રિશસ્તમાં આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- દુઃખ થશે. અંધકારથી દિશાઓ ઘેરાશે - ગહન થશે.
નિટ રૂતિ ઝિમ્7= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કચ્છ અને ગહન અર્થમાં નિદ્ જ ઋક્ ધાતુને ભવિષ્યદ્ અર્થમાં ® (ત) પ્રત્યય થાય છે. તેથી પિતા: શત્રવ: અહીં નિર્મુલનાર્થક ધાતુ સે હોવાથી આ સૂત્રથી તે ૬ ધાતુને ભવિષ્યકાલમાં જે પ્રત્યય થતો નથી. પરન્તુ “p-pવત્ ૧-૧-૧૭૪ થી ભૂતકાળમાં # પ્રત્યય થાય છે. તેથી તેની પૂર્વે ‘તાશિ૦ ૪-૪-રૂર’ થી ર્ વગેરે કાર્ય થવાથી પિતા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ શત્રુઓનું નિર્મૂલન કર્યું. અહીં યદ્યપિ સે ઋક્ ધાતુસ્થળે ભવિષ્ય અર્થ પણ ગમ્યમાન ન હોવાથી ઋક્ ધાતુને આ સૂત્રથી જી પ્રત્યાયની પ્રાપ્તિ ન હોવાથી તેના નિવારણ માટે સૂત્રમાં નિદ્ પદનું ઉપાદાન આવશ્યક નથી. પરંતુ સૂત્રમાં નિદ્ પદનું ઉપાદાન ન હોય તો; નિદ્ ૬ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ જેમ, ભવિષ્યદ્ અર્થમાં 9 પ્રત્યયના વિધાનથી ભૂતાર્થક પ્રત્યયની નિવૃત્તિ થાય છે; તેમ સેક્ ધાતુને પણ ભવિષ્યકાલનો પ્રત્યય અને ભૂતકાળના
પ્રત્યયનો અભાવ થશે. તેથી અનિષ્ટ પ્રયોગનું નિવારણ કરવા અને ઈષ્ટ પ્રયોગની સિદ્ધિ માટે સૂત્રમાં નિદ્ પદનું ઉપાદાન આવશ્યક છે. ફા
भविष्यन्ती ५।३॥४॥
ભવિષ્યદર્થક ધાતુને ભવિષ્યન્તી નો પ્રત્યય થાય છે. મુન્ ધાતુને આ
૧૫)
