Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
સૂત્રથી વિવર્ પ્રત્યય અને ઉપાત્ત્વ જ્ઞ ને આ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી વા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ બોલવાના સ્વભાવવાલો. તત્ત્વ પૃચ્છતીત્યેવંશી: આ અર્થમાં તત્ત્વ+પ્રછ્ ધાતુને આ સૂત્રથી વિશ્વપ્ પ્રત્યય; તથા ઉપાન્ય ઞ ને ઞ આદેશ. ‘અનુના૦ ૪-૧-૧૦૮’ થી છ્ ને શુ આદેશ. શું ને ‘વનસૃન૦૨-૬-૮૭' થી ર્ આદેશ. ष् ને ‘ઘુતૃતીયઃ ૨-૬-૭૬' થી ૐ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી તત્ત્વાર્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - તત્ત્વ પૂછવાના સ્વભાવવાલો. વાતિ ઘ્યાતિ વૈત્યેવંશીજી: આ અર્થમાં ઘા અથવા ધ્યે ધાતુને આ સૂત્રથી વિવર્ પ્રત્યય. ‘ગાત્ સ—૦ ૪-૨-૧’ થી થૈ ધાતુના હું ને ઞા આદેશ. આ સૂત્રથી ધા ના ઞા ને અથવા ધ્યા ના યા ને ર્ં આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ઘી: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ધારણ અથવા ધ્યાન કરવાના સ્વભાવવાલો. શ્રતિ આ અર્થમાં શ્રિ ધાતુને આ સૂત્રથી વિશ્વવું (0) પ્રત્યય તેમજ ત્રિ ધાતુના રૂ ને દીર્ઘ ર્ફે આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી શ્રી: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - શોભા અથવા લક્ષ્મી. ‘શતં પ્રવૃતિ' આ અર્થમાં શત+g
-
ધાતુને આ સૂત્રથી વિવર્ પ્રત્યય અને ૩ ને આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી શદૂ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - સોને મારનાર આયુવિશેષ. સતિ અને નતિ આ અર્થમાં યુ અને નુ ધાતુને આ સૂત્રથી વિશ્વપ્ પ્રત્યય તેમજ ૩ ને દીર્ઘ ૐ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી સૂઃ અને ખૂઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ ઝરવાના સ્વભાવવાલો. વેગશીલ. आयतं स्तौति जने कटं प्रवते अर्थमां आयत+स्तु અને कट+प्रु ધાતુને આ સૂત્રથી વિવર્ પ્રત્યય તેમજ ૩ ને દીર્ઘ ૐ આદેશ. ‘કહ્યુño રૂ-૧-૪૬' થી તત્પુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી ગાયતતૂઃ અને વ્રૂ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- દીર્ઘસ્તુતિ કરવાના સ્વભાવવાલો. ચટઈ બનાવવાના સ્વભાવવાલો. પરિ+વ્રણ્ વિ+બ્રાન્ અને ભાત્ ધાતુને આ સૂત્રથી વિશ્વવ્ પ્રત્યય. તેમજ વ્રણ્ ધાતુના સ્ર ને જ્ઞ આદેશ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ ન્ ને ર્ આદેશ અને વ્ ને ૬ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે રિવ્રાદ્ વિષ્રર્ અને ભાઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ
૧૪૩
-
