Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
प्रात् सू-जोरिन् ५।२।७१॥
શીરુ ધર્મ અને સાધુ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો વર્ષમાંનાર્થક પ્ર ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા સૂ અને સુ ધાતુને રૂશ્ પ્રત્યય થાય છે. प्र+सू અને પ્ર+નુઁ ધાતુને આ સૂત્રથી રૂર્ પ્રત્યય. ‘નામિનો॰ ૪-૩-૧થી ધાતુના અન્ય ૐ અને ૩ ને ગુણ ો આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રસવી અને પ્રખવી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- પ્રેરણા કરવાના સ્વભાવવાલો. ઉતાવળે ઉતાવળે ચાલવાના સ્વભાવવાલો. આ સૂત્રમાં નિરનુબન્ધ સૂ ધાતુનું ગ્રહણ હોવાથી અહીં તૂ ધાતુ તુવિ (૧૩૩૬) નો જ વિવક્ષિત છે. આવા િકે વિવાવિ (૧૦૭૮ કે ૧૨૪૨) નો નહિ. [99||
નીર્ - ટ્ટ-ક્ષિ-વિત્રિ-પરિભૂ-વમાધ્યમવ્યયંઃ ।।૦૨।
શીરુ ધર્મ અને સાધુ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો વર્તમાનાર્થક નિ; ફળ્ વૃ; ક્ષિ (૧૦ અને ૧૩૩૧); વિત્રિ; ર્િ + મૂ; વર્; ઞમિ+ગમ્ અને નપૂર્વક વ્યથૅ ધાતુને રૂત્તુ પ્રત્યય થાય છે. નિ; અતિ+; ઞ+TM; ક્ષિ; વિ+ત્રિ; +િમૂ; વ; મિ+ત્રમ્ અને નગ્+વ્યથૂ ધાતુને આ સૂત્રથી રૂશ્ પ્રત્યય. ‘નમિત્તો૦ ૪-રૂ-૧' થી ધાતુના અન્ય રૂ અને ને અનુક્રમે ગુણ પ્ ર્ અને ઞો આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે નથી; ગત્યયી; બાવરી; ક્ષી; વિશ્રયી; રમવી; વી; ગયી અને અવથી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- જ્ય પામવાના સ્વભાવવાલો. નાશશીલ. આદર કરવાના સ્વભાવવાલો. ક્ષય પામવાના અથવા નિવાસ કરવાના સ્વભાવવાલો. શરણું લેવાના સ્વભાવવાલો. તિરસ્કાર પામવાના સ્વભાવવાલો. ઉલ્ટી કરવાના સ્વભાવવાલો. ખાવાના સ્વભાવવાલો. વ્યથા નહિ પામવાના સ્વભાવવાલો. ૭૨૫
૧૩૭
