Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 35

નિહારિભ્યઃ |9|૧૦ની
નિફ્ વગેરે (તિહાવિ ગણપાઠમાંના) ધાતુને કત્તમાં બર્ પ્રત્યય થાય છે. નિફ્ વગેરે ધાતુને ‘નાયુવાન્ય૦ ૧-૧-૧૪’ થી જ પ્રત્યય.... વગેરેની પ્રાપ્તિ હતી. તેનો આ સૂત્રથી બાધ થાય છે. નિંદ્ અને શિધ્ ધાતુને આ સૂત્રથી કત્તમાં બઘુ પ્રત્યય. ‘લોહપા૦ ૪-રૂ-૪’ થી ઉપાન્ય રૂ ને ગુણ ૬ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી તેહઃ અને શેષઃ આવી પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- ચાટનાર. બચેલો - બાકી. પા
ધ્રુવઃ ||૧૧||
લઘુ પ્રત્યય પરમાં હોય તો હૂઁ ધાતુના હ્ર ને વ્ આદેશ થાય છે. उव् બ્રાહ્મળ + બ્રૂ ધાતુને આ સૂત્રથી ગપ્ પ્રત્યય તેમજ ૭ ને આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી બ્રાહ્મળધ્રુવઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. ब्राह्मणमात्मानं દૂતે આ અર્થમાં ‘ર્મળો 5 [ ૧-૧-૭૨' થી અવ્ ની પ્રાપ્તિ હતી. તેનો બાધ કરીને આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ લઘુ પ્રત્યયનું વિધાન છે. દૂ ધાતુને ‘ગતિ-ધ્રુવો ૪-૪-૧' થી વય્ આદેશની પ્રાપ્તિ હતી. તેમજ દૂ ના ૐ ને ગુણ ો ની પ્રાપ્તિ હતી. તેથી આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ૐ ને વ્ આદેશનું નિપાતન કરાયું છે. અર્થ - પોતાને બ્રાહ્મણ
માનનાર. ૫૧॥
नन्द्यादिभ्यो ऽ नः ५|१|५२ ॥
नन्दन रमण વગેરે નામગણમાંના નામોમાં ધાતુને ઝન પ્રત્યય (કર્તામાં) થાય છે. નવું (નવુ આ ઉવિત્ ધાતુને વ્રુતિ:૦ ૪-૪-૧૮’ થી પ્ ની પૂર્વે સ્ નો આગમ.) ધાતુને ‘પ્રયોજ઼૦ રૂ-૪-૨૦' થી ર્િ પ્રત્યય. નન્દ્રિ ધાતુને આ સૂત્રથી બના પ્રત્યય. ‘નૈનિટિ ૪-૩-૮રૂ' થી પ્િ નો લોપ ઈત્યાદિ કાર્ય થવાથી નન્દ્રન: આવો પ્રયોગ થાય છે. વાતિ (વત્ +
૩૦
...