Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
આ સૂત્રમાં ટ્યસ્તી નું વિધાન કર્યા વિના માત્ર વા ના પ્રહણથી પરીક્ષા ના વૈકલ્પિકવિધાનથી પણ વિકલ્પપક્ષમાં અનદ્યતન ભૂતસામાન્યમાં . નં. -ર-૭ થી વિહિત હૃયતની સિદ્ધ છે. પરન્તુ મૃત્યર્થક ધાતુના ઉપપદમાં પણ વિકલ્પપક્ષમાં સ્તની નો જ પ્રયોગ થાય અને ભવિષ્યન્તી (-ર-થી) નો પ્રયોગ ન થાય - એ માટે આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ યતની નું પણ વિધાન કરાયું છે. તેથી સ્મરતિ મિત્ર! કશ્મીરેfધ્વતિ હSઐહિ. ઈત્યાદિ સ્થળે ભવિષ્યન્તી નો પ્રયોગ થતો નથી.. ઈત્યાદિ અધ્યાપક પાસેથી બરાબર સમજી લેવું જોઈએ... II૧૩ા
. વિલિને પારાવા
અનદ્યતન પરોક્ષ ભૂતાર્થક ધાતુને પરોક્ષત્વની વિવક્ષા ન હોય તો
સ્તની વિભકતિનો પ્રત્યય થાય છે. “હ વ શિર વાસુદેવ:” અહીં પરોક્ષત્વની અવિવક્ષામાં હનું ધાતુને આ સૂત્રથી હૃયતની નો વિવું પ્રત્યય. ‘વ્યગ્નના ૪--૭૮' થી વિવું નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી કદનું પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - વાસુદેવે કંસને માર્યો. ૧૪
वाऽद्यतनी पुराऽऽदौ ५।२।१५॥
... વગેરે શબ્દો ઉપપદ હોય તો અનદ્યતન પરોક્ષભૂતાક ધાતુને; પરોક્ષત્વની વિવેક્ષા ન હોય તો તેની વિભતિનો પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. વાસુદિ પુરી છત્રા: અહીં પુરી ઉપપદ હોવાથી વત્ ધાતુને આ સૂત્રથી અઘતની વિભતિનો ૩ પ્રત્યય. તેની પૂર્વે વિનવે રૂ-૪જરૂ' થી સિત્ (સુ) પ્રત્યય. “વ્યગ્નના ૪-રૂ-૪૫ થી વસુ ધાતુના આ ને વૃદ્ધિ મા આદેશ. “સત: જિ ૪-રૂ-૨’ થી વત્ ધાતુના તુ ને તુ આદેશ. “વિજ્ઞ૦ ૪-૨-૨૨' થી સન્ પ્રત્યયને પુનું (૩) આદેશ. વગેરે કાર્ય થવાથી વાસ્તુ. આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી
- ૧૦૫
