Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
વી હતવાનું આ અર્થમાં અનુક્રમે દ્રશ્નન+દનું મૂળ+હનું અને વૃત્ર+હનું ધાતુને આ સૂત્રથી વિવધૂ પ્રત્યય. “કહ્યુ વૃકૃત રૂ-૧-૨' થી તપુરુષસમાસ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે વ્રત પૂMદા અને વૃત્રી આવે પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - બ્રાહ્મણને માર્યો. ગર્ભહત્યા કરી. વૃત્રાસુરને માય. - અહીં એ સમજી લેવું જોઈએ કે વ્રHહી. ઈત્યાદિ સ્થળે વિવધુ પ૧-૧૪૮' થી વિશ્વ૬ પ્રત્યય સિદ્ધ જ હોવા છતાં આ સૂત્રથી વિશ્વધુ પ્રત્યયનું વિધાન નીચે જણાવેલા ચાર પ્રકારના નિયમ માટે છે. કર્મવાચક દ્રશ્નનું મૂળ અને વૃત્ર આ જ નામથી પરમાં રહેલા અન્ય નામથી પરમાં રહેલા નહિ) ભૂતકાલાર્થક હનું ધાતુને વિશ્વ પ્રત્યય થાય છે. કર્મવાચક
નું મૂળ અને વૃત્ર નામથી પરમાં રહેલા ભૂતકાલાર્થક નુ ધાતુને જ (અન્ય ધાતુને નહિ) વિશ્વ પ્રત્યય થાય છે. કર્મવાચક વૃક્ષનું મૂળ અને વૃત્ર નામથી પરમાં રહેલા ભૂતકાલાર્થક હૈનું ધાતુને વિવ| ખ્યત્યય જ (અન્ય પ્રત્યય નહિ) થાય છે. અને કર્મવાચક વૃદ્ધનું મૂળ અને વૃત્ર નામથી પરમાં રહેલા ભૂતકાલાઈક જ (અન્ય કાલાર્થક નહિ) ધાતુને વિવ૬ પ્રત્યય થાય છે. - આ ચાર નિયમના કારણે અનુક્રમે પુરાં हतवान् ५॥ मथम पुरुषघातः; ब्रह्माधीतवान् । अर्थमां ब्रह्माध्यायः; ब्रह्माणं हतवान् मा अर्थमा ब्रह्महा भने ब्रह्माणं हन्ति हनिष्यति वा આ અર્થમાં વૃતિ :... ઈત્યાદિ પ્રયોગો ઉપપન્ન છે. નિયમના સ્વરૂપ ઉપરથી નિયમ્યસૂત્રના અર્થમાં જે રીતે સંકોચ થાય છે - એ સ્વરૂપ સ્પષ્ટપણે સમજી શકાય છે. ગુરુવાતઃ ઈત્યાદિ સ્થળે વિશ્વ પ્રત્યય ન થવાથી વર્મનોકળુ -9-૭૨' થી સન્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થાય છે. ૧૬૧
9 સુ - પુ - પાપ - કર્મ - મન - પાતુ પારા
| ( નામેથી પરમાં રહેલા તેમજ કર્મવાચક પુષ્પ છ મત્ર અને
૮૪
