Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
જ થાય છે. ફાન પ્રત્યય આત્મપદનો હોવાથી કર્મમાં અને ભાવમાં પણ થાય છે. રા.
वेयिवदनाश्वदनूचानम् ५।२।३॥
ભૂતસામાન્યમાં ‘ચિવ'; “અનાશ્વત્’ અને ‘કન્વીન' - આ વસુ અને વાન પ્રત્યયાત નામનું વિકલ્પથી નિપાતન કરાય છે. સમુ + રૂ| ધાતુને આ સૂત્રથી વસુ પ્રત્યય. “દિર્ધાતુ: ૪-૧-૧ થી ને દ્વિત. વસે ૪-૪-૮૨ થી વસુ (વ) પ્રત્યયની પૂર્વે , ‘ફળ: -9-9' થી રૂ ધાતુને રૂ આદેશ.... વગેરે કાર્ય થવાથી સમીવિવાનું આવો પ્રયોગ થાય છે. નગુ+8શુ ધાતુને આ સૂત્રથી વહુ પ્રત્યય. નિપાતનના કારણે ૮ (‘ઘ૦ ૪-૪-૮૨ થી પ્રાપ્ત ) નો આ સૂત્રથી નિષેધ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ શુ ધાતુને દ્વિત. “વૈષ્ણન૪-૧-૪૪ થી અભ્યાસમાં અનાદિવ્યસ્જનનો લોપ. ‘મસ્યા ૪-૭-૬૮' થી અભ્યાસમાં 1 ને બા આદેશ.... વગેરે કાર્ય થવાથી ના૨વાનું આવો પ્રયોગ થાય છે. અનુવ (ટૂ ધાતુને ‘તિ-gવો. ૪-૪-૧' થી વઘુ આદેશ) ધાતુને આ સૂત્રથી છાન પ્રત્યય. ઉપર જણાવ્યા મુજબ વત્ ધાતુને દ્વિત. અભ્યાસમાં અનાદિવ્યજનનો લોપ. અભ્યાસમાં વ ને નાઢિ૦ ૪-૧૭૨' થી સમ્રસારણ ૩ આદેશ. “ના૦િ ૪-9-૭૨' થી વઘૂ ધાતુના વા ને વૃત્ ૩ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ઝનૂવાન: આવો પ્રયોગ થાય છે. નિપાતનના કારણે અહીં જાન પ્રત્યય કત્તમાં જ થાય છે. કત્તથી ભિન્ન અર્થ ભાવ - કર્મમાં તો જે પ્રત્યયાદિ જ કાર્ય થવાથી ઝનૂ વગેરે પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ - પ્રાપ્ત કર્યું અથવા ગયો. ન ખાધું. પાછળથી બોલ્યો.
આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિ વગેરે નામનું વિકલ્પથી જ નિપાતન કરાય છે. તેથી વિકલ્પપક્ષમાં યથાપ્રાપ્ત હૃસ્તની અદ્યતન અને પરોક્ષા નો પણ પ્રયોગ થાય છે. ફણ (૬) ધાતુને અદ્યતની -૨-૪ થી
