Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 37

गेहे ग्रहः ५।१।५५ ॥
ઘર અર્થમાં પ્રદ્ ધાતુને હ્ર (૪) પ્રત્યય થાય છે. પ્ર ્ ધાતુને આ સૂત્રથી જ પ્રત્યય. ‘પ્રવ્ર૬૦ ૪-૧-૮૪' થી પ્ર ્ ના ર્ ને ઋ આદેશ.. વગેરે કાર્ય થવાથી ગૃહમ્ અને ગૃહાઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃઘર. ઘરો. ગૃહ નામનો પુલ્લિંગમાં બહુવચનાન્ત જ પ્રયોગ થાય છે. નપુંસકલિંગમાં તો ત્રણે ય વચનોમાં પ્રયોગ થાય છે. પંપ
उपसर्गादातो डो ऽश्यः ५।१।५६ ॥
થૈ ધાતુને છોડીને અન્ય- ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા આકારાન્ત ધાતુને ૩ (૪) પ્રત્યય થાય છે. ઞ + વે ધાતુના ૬ ને ‘ગાલન્ધ્ય૦ ૪-૨-૧’ થી ઞ આદેશ. આ સૂત્રથી બા + હવા ધાતુને ૩ પ્રત્યય. ‘દિત્યન્ય૦ ૨૧-૧૧૪' થી અન્ય ગા નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી આવ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - બોલાવનાર. ૩૫ક્ષવિતિ વિમ્?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉપસર્ગથી જ પરમાં રહેલા થૈ ભિન્ન આકારાન્ત ધાતુને ૩ પ્રત્યય થાય છે. તેથી અનુપસર્ગક વા ધાતુને આ સૂત્રથી 5 પ્રત્યય ન થવાથી ‘તન્-વ્યંધી૦-૧-૬૪' થી જ્ઞ (અ) પ્રત્યય. ‘ત૦ ૪૩-૧૩' થી 7 ના આ ને તે આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી વયઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- આપનાર. અશ્ય કૃતિ −િ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉપસર્ગપૂર્વક પણ થૈ ધાતુને ૩ પ્રત્યય થતો નથી. તેથી લવ + થૈ ધાતુના હૈ ને ઉપર જણાવ્યા મુજબ આ આદેશ... વગેરે કાર્ય થવાથી વાયઃ ની જેમ અવશ્યાયઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થઅભિમાન કરનાર. ૬૬॥
૩૨