Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
વ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય (જુઓ સૂ. નં. ૯-૧-૧૦) થવાથી પ્રિયંવદ્દઃ અને વવવ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- પ્રિય બોલનાર. આધીન થઈને બોલનાર.૧૦૭।।
द्विषन्तप- परन्तपौ ५।१।१०८॥
કર્મવાચક દ્વિષત્ અને પર્ નામથી પરમાં રહેલા ખિ પ્રત્યયાનું તપ્ (તાપિ) ધાતુને ધ્વ પ્રત્યય તેમજ તાત્ત્વિ ધાતુના બા ને હ્રસ્વ ઞ આદેશ તથા દ્વિષર્ ના સ્ ને મ્ આદેશનું નિપાતન કરાય છે. દ્વિષતુ + તાત્તિ અને પર+ત્તિ ધાતુને આ સૂત્રથી રૂ પ્રત્યય; તત્તિ ધાતુના બા ને સ્વ ૩૬ આદેશ અને દ્વિવત્ ના તુ ને મ્ આદેશ, ‘ખેનિટિ ૪-૩-૮રૂ' થી નિ પ્રત્યયનો લોપ. ‘ઇસ્યુń૦ રૂ-૧-૪૬’,થી તત્પુરુષસમાસ. ‘હિત્યનવ્યયા ૩-૨-૧૧૧’ થી પર્ નામના અન્હેં મૈં નો આગમ.... વગેરે કાર્ય થવાથી દ્વિષન્તપ: અને પરન્તપઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - શત્રુને પીડા પમાડનાર. બીજાને પીડા પમાડનાર. ૧૦૮
परिमाणार्थ - मित-नखात् पचः ५११।१०९ ॥
કર્મવાચક - પરિમાણાર્થક પ્રસ્થ વગેરે નામથી પરમાં રહેલા તેમજ મિત અને નવુ નામથી પરમાં રહેલા વર્ષે ધાતુને સ્વ (બ) પ્રત્યય થાય છે. પ્રસ્થ+પ ્ મિત +પ ્ અને ન + પ ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ૩ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી (જુઓ રૂ. નં.-૧-૧૦૬) પ્રથમંત્ત: નિતમ્પન્નઃ અને નવુશ્વત્ત: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- પ્રસ્થ પ્રમાણ રાંધે છે. થોડું રાંધે છે. નખ જેટલું રાંધે છે.||૧૦||
૫૮
