________________
૦ ૧-૧-૩૧
૪૬૮
ઈતવાળો ‘‘માલ્’ આવશે ત્યારે ‘અદ્ ધાંતો:...” (૪/૪/૨૯) સૂત્રથી અદ્યતની વગેરેના યોગમાં “અ”નો આગમ થતો નથી, પરંતુ એકલો “” અવ્યય આવ્યો હોય તો “”નો આગમ થશે.
“માપવું” અર્થવાળો “મા” ધાતુ બીજા ગણનો છે. આ “મા” ધાતુથી “હિત્” (વિ ૬૦૫) સૂત્રથી “આ” પ્રત્યય થતાં અને “આાર”નો લોપ થતાં “મા” શબ્દની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ “” શબ્દનો “ક્તિ”ના યોગમાં “મા” શબ્દ પ્રાપ્ત થાય છે.
કેટલાક લોકો “ૐ” ઇત્ વગરનો “માઁ” શબ્દ માનતાં નથી. “ન” ધાતુથી બહુલવચનથી “ડર” થતાં “ન” શબ્દ પ્રાપ્ત થાય છે. આ ‘“ના”ની સાથે ચિત્ જોડાશે તો “ના” શબ્દ પ્રાપ્ત થાય છે. મા, માદ્, રૢ તથા ગ્ બધા જ અવ્યયો નિષેધ અર્થમાં છે.
(શ૦ા૦ ) વાતે: ‘“ટિ-ટિ-વ્રુત્તિ” [૩૦ ૧૦.] રૂત્યત્ર વહુવનનાવ્ સંવોધને “તું .વૃત્તિ-હિંસા-પૂરણેવુ” (“નુ સ્તુતી'') ત્યાભ્યામ્ “પ્રાગટ્ઠા-યહ્રા॰' [उणा० ५१४.] इति-निपातनाद् वे आकारे गुणाभावे च त्वाव, न्वाव, વાતિ-તૌતિ-નૌતિમ્યઃ “સંશ્ચદેહત્સાક્ષાવાય:’ [૩ળા૦,૮૮૨.] રૂતિ ઋતિ પ્રત્યયે આવાામે ન વાવત્, વાવત્, વાવત્, તે સર્વેઽપિ અનુમાન-પ્રતિજ્ઞા-પ્રેષ-સમાપ્તિવુ । તૌતેર્વાદુલાર્ ડિâારે (ન્ત્યિારે) વત્તે तुवादेशे च त्वै तुवै, नौतेः पूर्ववत् न्वै नुवै चत्वारोऽप्येते वितर्के पादपूरणे च । "रांक् दाने" अत: “रातेर्डेः” [उणा० ८६६ . ] इति डिदैकारे अन्तलोपे रै दाने दीप्तौ च । वातेर्बाहुकत् पूर्वेण डैप्रत्यये वै स्फुटार्थे ।
**
वे वाव
''
આ
અનુવાદ ઃ- “ગતિ” અને “પ્રયત્ન” અર્થવાળો “વા” ધાતુ બીજા ગણનો છે. "al" ધાતુથી ‘તટિ-ઘટિ-વ્રુત્તિ...” (૩૦ ૫૦૫) સૂત્રથી બહુવચનના સામર્થ્યથી વ પ્રત્યય થતાં “વાવ” શબ્દ પ્રાપ્ત થાય છે. આ “વાવ” અવ્યય સંબોધન અર્થમાં છે.
વૃત્તિ, હિંસા વગેરે અર્થમાં “તુ” ધાતુ બીજા ગણનો છે તથા સ્તુતિ અર્થવાળો “નુ” ધાતુ બીજા ગણનો છે. આ બંને ધાતુથી “પ્રજ્ઞાડઽહ્યા...” (૩૦ ૫૧૪) સૂત્રથી નિપાતનથી “વ” પ્રત્યય થતાં તથા ‘“બજાર' અને ગુણનો અભાવ થતાં “હ્રાવ” અને “સ્વાવ” શબ્દો પ્રાપ્ત થાય છે. બીજા ગણના ‘“વા” ધાતુ, “તુ” ધાતુ તેમજ “નુ” ધાતુથી “સંૠવ્રેહવ્-સાક્ષાવાવ:' (૩ળા૦ ૮૮૨) સૂત્રથી ‘“ત્’ પ્રત્યય થતાં તેમજ ‘‘આવ’'નો આગમ થતાં ‘વાવત્”, “ાવત્”, “નાવત્” શબ્દો પ્રાપ્ત થાય છે. “વાવ”, “વાવ”, “વાવ”, “વાવત્”, “ાવત્” અને “વત્” આ બધા જ અવ્યયો “અનુમાન”, “પ્રતિજ્ઞા”, “પ્રૈષ” તથા “સમાપ્તિ” અર્થમાં
