Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 02

Author(s): Jagdishbhai
Publisher: Jagdishbhai

Page 356

૭૨૪
सू० १-१-४०, १-१-४१ बहुगणशब्दयोर्भेदवचनत्वात् सङ्ख्यात्वमरत्येव, यतो भेदः परिगणनं सङ्खयेति, ततश्चैकव्यादीनामिव बहुगणशब्दयोरपि लोकादेव सङ्ख्यात्वसिद्धौ किमनेनातिदेशवचनेन ? अतिदेशो हि अन्यत्र प्रसिद्धस्यान्यत्र प्रसिद्धिप्रापणार्थ इत्याह-बहुगणावित्यादि-लोके ह्येकव्यादीनां नियतावधिभेदाभिधायित्वे सङ्ख्याप्रसिद्धिः, अनयोश्च न तथेति सङ्ख्याप्रसिद्धरभाव इति ॥४०॥
-: न्याससार समुद्धा२नो अनुवाद :આ બધી જ પંક્તિઓનો અનુવાદ શબ્દમહાર્ણવન્યાસના અનુવાદમાં આવી ગયો છે.
॥ चत्वारिंशत्तमम् सूत्रम् समाप्तम् ॥
सूत्रम् - क-समासेऽध्यर्धः । १ ।१ । ४१ ॥
• तत्वाशि:____ अध्यर्धशब्दः कप्रत्यये समासे च विधातव्ये सङ्ख्यावद् भवति । अध्यर्थेन क्रीतम्-अध्यर्धकम्, “सङ्ख्या-डतेश्चाशत्तिष्टेः कः" [६.४.१३०.] इति कः । अध्यर्धेन शूर्पण क्रीतम्-अध्यर्धशूर्पम्, अत्र सङ्ख्यापूर्वत्वेन द्विगुत्वे क्रीतार्थस्येकणः "अनाम्नयद्विः प्लुप्" [६.४.१४१.] इति लुप् । क-समास इति किम् ? धादिप्रत्ययविधौ न भवति ॥४१॥
-: तत्पशनो अनुवाद :* પ્રત્યય અને સમાસના વિષયમાં અધ્યર્ધ શબ્દ સંખ્યા જેવો થાય છે. “અડધા અધિકવડે परीतुं' से प्रभारी ५६१अर्थमा मध्य स्व३५ संध्यावाय २०४ने सङ्ख्या-डतेश्चा... (६/ ४/१30) सूत्रथी "क" प्रत्यय थतi 'अध्यर्धकम्' २०६ प्राप्त थाय छे.
હવે સમાસ નિમિત્તક ઉદાહરણ બતાવે છે : “અડધા અધિક સૂપડાવડે ખરીદેલું’ એ પ્રમાણે परी। अर्थमा (3/१/८८) सूत्रथी द्विगु समास. डोते. छते "इकण्" प्रत्यय दाने "अनाम्नयद्विः प्लुप्" (६/४/१४१) सूत्रथा सु५ थdi 'अध्यर्धशूर्पम्' प्रयोग प्राप्त थाय छे. क-समासे Qual द्वारा सायार्य भगवंतश्री. शुं 4 मांगे छ ? अनअनुसंधान