Sanmati Tarka Prakaran

Author(s): Siddhasen Divakarsuri, Sukhlal Sanghavi, Bechardas Doshi
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 49

૩૨
સન્મતિ પ્રકરણ એ મંગલાત્મક શબ્દ બને છે, અને એની ઘટના સ્વરિત શ્રી ની પિઠે સમજવાની છે. આ માટે જુઓ પ્રાચીન લિપિમાળા પૃ ૧૦૭. ચોથા અંક માટે જે અક્ષર વપરાવે છે, તેમને તે અર્થે જ છે. તે વર્ગને પાંચમો અક્ષર હોવાથી પાંચ સંખ્યાને સૂચવે છે; અને “ક” ક વર્ગનો પહેલે અક્ષર હોવાથી એક સંખ્યા સૂચવે છે. એટલે એ અક્ષરમાંના છ થી સૂચિત પાંચ સંખ્યામાંથી થી સૂચિત એક સંખ્યા બાદ કરીએ તે જે સંખ્યા આવે એનું અહીં સૂચન લાગે છે. જેમ લેટીનના અંકેમાં સંખ્યા ઘટાડીને સંખ્યા બતાવાય છે એવી રીત અહીં છે; અર્થાત જેમ આ IX અક્ષરથી દશમાંથી એક બાદ. કરીને નવ સૂચવાય છે તેમ અહીં સમજવાનું છે. વળી જેમ તાડપત્રમાં અક્ષરેથી સંખ્યા સૂચવી છે, તેમ લેટીનમાં પણ સંખ્યા સૂચક X અને y જેવાં વ્યંજને દેખાય છે તે સર્વને સુપ્રતીત છે. આ અક્ષરની ઉપરનું છોગું અમસ્તું જ હોય એમ લાગે છે. ચાર અંકના સૂચક અક્ષરમાં જેમ બાદબાકી કરવી પડે છે, તેમ પાંચ અંકના સૂચક અક્ષરમાં સરવાળે કરીએ તે જ તે સમજાય એમ છે. એ અંકસૂચક અક્ષર – વર્ગને પહેલે અક્ષર છે અને ત્રઃ ચોથે સ્વર છે. એટલે ઉપયુક્ત સંખ્યા સૂચનની પદ્ધતિ પ્રમાણે ચોથામાં પહેલે ભેળવીને આ અક્ષરમાંથી પાંચની સંખ્યાનો ભાવ નીકળી શકે છે. છ સંખ્યાસૂચક અક્ષર 6 x ૩ ને બનેલ છે. ૨ પવર્ગનો બીજો અક્ષર હોઈ બે સંખ્યાને સૂચવે છે અને ૩ ત્રીજે સ્વર હોઈ ત્રણ સંખ્યા બતાવે છે; એટલે સૂચિત થયેલ બે અને ત્રણને ગુણાકાર કરવાથી જે સંખ્યા આવે તે આ અક્ષરથી સૂચિત થાય છે. સાત અંક સૂચક અક્ષરમાં જ +૨+ મા એમ ત્રણ
અક્ષર મળેલા છે; તેમાં એટલે ત્રણ સંખ્યા, 7 અન્તસ્થને બીજે • અક્ષર હોવાથી બે સંખ્યા અને આ માં બે ચ હેવાથી બે સંખ્યા એમ કુલ સાત સંખ્યા આ અક્ષરથી સૂચિત થાય છે. આઠ અંકસૂચક અક્ષરમાં રુ, ઊષ્માક્ષરને એથે અક્ષર - ચાર સંખ્યા સૂચવે છે અને પૂર્વ પ્રમાણે રને આ બે બે સંખ્યા સૂચવે છે. એ રીતે આ અક્ષર બધી