Book Title: Sanmati Tarka Prakaran
Author(s): Siddhasen Divakarsuri, Sukhlal Sanghavi, Bechardas Doshi
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
View full book text
________________
૨૬ર
સમતિ પ્રકરણ જીવ એ અનાદિનિધન છે અને કેવલજ્ઞાન તે સાદિ અનત છે; એ પ્રકાર માટે ભેદ હોવાથી જીવ એ કેવલપ કેવી રીતે હોઈ શકે ? [૩૭]
તેથી ઔપશમિક આદિ લક્ષણભેદને લીધે જીવ એ ભિન્ન છે, અને તેના જ્ઞાન આદિ પર્યાયે ભિન્ન છે, એમ કઈ માને છે. [૩૮]
એકાંત પક્ષના પ્રતિષેધ વખતે આ બાબત પહેલાં કહેવાઈ ગઈ છે, છતાં હેતુને સાધ્ય સાથે સંબધ દર્શાવતું આ ઉદાહરણ તે કહીશ. [૩૯]
જેમ કઈ સાઠ વષને પુરુષ ત્રીશ વર્ષે રાજા થયે (એમ કહેવામાં) બન્નેમાં અર્થાત્ મનુષ્ય અને રાજામાં વપરાયેલે “જાત-થયે” શબ્દ વર્ષને વિભાગ બતાવે છે;-[૪૦]
એ પ્રમાણે કઈ પણ પ્રકારના વિશેષ વિનાનું જીવદ્રવ્ય અનાદિનિધન છે, માટે જે રાજસદશ કેવલી પર્યાય તે તે તેને વિશેષ છે. [૧]
અનાદિનિધન એ જીવ “આ જીવ જ છે” અર્થાત્ માત્ર સામાન્યરૂપ જ છે એમ એકાંતથી કહી ન શકાય; કારણ કે પુરુષાયુષ્ક જીવ દેવાયુષ્ક જીવથી ભિન્ન વ્યવહારાય
જીવ કેવલરૂપ છે એ અભેદકથનને અસંગત બતાવવા કઈ કહે છે કે, જીવ એ દ્રવ્યરૂપ હોઈ અનાદિ અનંત છે, અને કેવલ એ સાદિ અનંત પર્યાયરૂપ છે. બન્ને વચ્ચે આટલે બધે તફાવત છે તે પછી જીવને કેવલરૂપ કેમ કહી શકાય ? અર્થાત દ્રવ્ય અને પર્યાયને અભેદ કેમ માની શકાય ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
