Book Title: Sanmati Tarka Prakaran
Author(s): Siddhasen Divakarsuri, Sukhlal Sanghavi, Bechardas Doshi
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
View full book text
________________
૨૧ર
સન્મતિ પ્રકરણ लोइयपरिच्छयसुहो निच्छयवयणपडिवत्तिमग्गो य । अह पण्णवणाविसउ त्ति तेण वीसत्थमुवणीओ।। २६ ।।
૧દષ્ટાંત એ લૌકિક – વ્યવહારજ્ઞ અને પરીક્ષક – શાસ્ત્રને સહેલાઈથી સમજાય તે નિશ્ચયકારી વચનના બોધને ઉપાય અને સ્થાપનાને વિષય છે, તેથી નિશકપણે અહી તે
જે છે. [૨૬] - દષ્ટાંતમાં વ્યવહાર અને શાસ્ત્ર બન્નેમાં કુશલ જનેને સરળતાથી સમજાવવાનો ગુણ છે. તેનામાં સાયને નિશ્ચય કરવામાં ઉપયોગી થવાનું અર્થાત વ્યાપ્તિજ્ઞાન પ્રગટાવવાનું સામર્થ્ય છે અને તેના વિના - પક્ષની સ્થાપના નથી બનતી. તેથી જ નિઃસંકેચપણે અહીં રત્નાવલીનું દષ્ટાંત ગ્રંથકારે મૂકેલું છે. [૨૬]
સાપેક્ષપણું ન હોય તે મિથ્યાદષ્ટિ જ છે, એ વસ્તુનું કેટલાક પ્રસિદ્ધ વાદો દ્વારા સ્પષ્ટીકરણ –
इहरा समूहसिद्धो परिणामकओ व्व जो जहि अत्थो। તે તે ન જ તે તે વેવ વ ત્તિ નિયમેળ મિત્ત ર૭ |
પ્રથમ કહ્યું તેથી ઊલટી રીતે માનીએ, એટલે કે અવયવી.. રૂપ અથવા પરિણામરૂપ જે કાય જે કારણમાં થાય છે તે કાય તે કારણરૂપ જ છે, અથવા તે કાર્ય કારણરૂપ જ નથી, અથવા કાય કારણ અભિન્ન જ છે, એમ જે એકાંતથી માનવું, તે મિથ્યાત્વ છે. [૨૭]
જુદા જુદા નયવાદે જે સાપેક્ષ પ્રતિપાદન કરે, તો જ સમ્યગ્દષ્ટિ બને છે એમ રત્નાવલીના દષ્ટાંતથી કહેવામાં આવ્યું છે. એ જ કથનને
૧. સરખાવો ન્યાયસૂત્ર ૧,૧,૨૫. ૨. સરખાવો. સિદ્ધસેનીચ બત્રીશી પહેલી, શ્લોક ૨૦.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
