Book Title: Sanmati Tarka Prakaran
Author(s): Siddhasen Divakarsuri, Sukhlal Sanghavi, Bechardas Doshi
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
View full book text
________________
સન્મતિ પ્રકરણ જે માટે અસ્કૃષ્ટ પદાર્થો અવધિજ્ઞાન વડે પ્રત્યક્ષાા છે, તેથી અવધિજ્ઞાનમાં પણ દશનશબ્દ વપરાયેલ છે. [૨]
ઉક્ત વ્યાખ્યા પ્રમાણે અવધિદર્શન શબ્દને શાસ્ત્રીય વ્યવહાર અંધ બેસવામાં કશી જ અડચણ આવતી નથી. કારણ કે ઈદ્રિય વડે અસ્પૃષ્ટ અને અગ્રાહ્ય એવા પરમાણુ આદિ પદાર્થોને અવધિજ્ઞાન પ્રત્યક્ષપણે ગ્રહણ કરે છે, તેથી દર્શનની ઉક્ત વ્યાખ્યામાં પણ અવધિજ્ઞાન આવી જાય છે. [૨૯].
એક જ કેવળઉપગમાં જ્ઞાન-દર્શનશબ્દની ઉપપત્તિजं अप्पुढे भावे जाणइ पासइ य केवली णियमा । तम्हा तं गाणं दंसणं च अविसेसओ सिद्धं ॥ ३० ।।
કેવળી નિયમથી અસ્કૃષ્ટ પદાર્થોને જે માટે જાણે અને જુએ છે, તેથી તે ભેદ વિના જ જ્ઞાન અને દશન સિદ્ધ થાય છે. [૩]
જે કેવળી હોય છે તે સંપૂર્ણ જગતને વિશેષ અને સામાન્ય એકસાથે અવશ્ય પ્રત્યક્ષપણે ગ્રહણ કરે છે, અને એ બધું જગત કાંઈ તેના આત્માથી સ્પર્શાયેલું નથી; તેથી તેનું સંપૂર્ણ જગત વિષયક ગ્રહણ એ અસ્કૃષ્ટ-વિષયક પ્રત્યક્ષ ગ્રહણ છે. માટે તે એક જ ગ્રહણ એટલે ઉપગ અપેક્ષાવિશેષે જ્ઞાન અને દર્શન બન્ને શબ્દને સમાનપણે વાચ્ય સિદ્ધ થાય છે. એ ગ્રહણમાં વિશેષાહિતાને લીધે જ્ઞાનશબ્દ અને સામાન્યગ્રાહિતાને લીધે દર્શનશબ્દ વપરાય છે. એટલે બન્નેને પ્રતિપાઘ ઉપયોગ એક છે. માત્ર એ બન્ને શબ્દના પ્રવૃત્તિનિમિત્ત ધર્મો ઉપયોગમાં જુદા છે, તેથી એકે પગવાદમાં કશી અનુપત્તિ નથી. [૩૦]
શાસ્ત્રમાં આવતા વિરોધને પરિહાર– साई अपज्जवसियं ति दो वि ते ससमयओ हवइ एवं । परतित्थयवत्तव्वं च एगसमयंतरुप्पाओ ।।३१ ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
