Book Title: Sanmati Tarka Prakaran
Author(s): Siddhasen Divakarsuri, Sukhlal Sanghavi, Bechardas Doshi
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
View full book text
________________
દ્વિતીય કાંડઃ ૩૨-૩
૨૫૭ સ્વસિદ્ધાંત પ્રમાણે એ જ્ઞાન દશન અને સાદિ અનત છે; એમ હોવાથી શાસ્ત્રમાં જે એક સમયને અંતરે ઉત્પત્તિ સંભળાય છે, તેને પરદશનનું મંતવ્ય સમજવું. [૩૧]
યુક્તિથી અભેદ સિદ્ધ થયે છતાં શાસ્ત્રવિરોધ તે રહે જ છે; કારણ કે જ્યારે કેવલી જાણે છે ત્યારે જેતા. નથી અને જુએ છે ત્યારે જાણતા નથી, એવું સમયાંતરથી જ્ઞાન દર્શનની ઉત્પત્તિવાળું કથન તે શાસ્ત્રમાં છે જ. એટલે એ વિરોધનું શું કરવું એ પ્રશ્નનો ઉત્તર સિદ્ધાંતી અહીં આપે છે. તે કહે છે કે, યુક્તિથી જે જ્ઞાન દર્શન અને શબ્દને પ્રતિપાઘ એક જ ઉપયોગષ્પ અર્થ સિદ્ધ થાય છે, તે જ
સ્વસિદ્ધાંત છે, અને જે એક વાર સ્વસિદ્ધાંત નક્કી થયે, તો પછી બીજું વિધી વર્ણન નયવાદસાપેક્ષ છે એમ જ માનવું જોઈએ. તેથી જે
કેવલજ્ઞાનદર્શનની ક્રમે ઉત્પત્તિ જન પ્રવચનમાં નજરે પડે છે, તે દર્શન નાંતરનાં મંતવ્ય છે. શાસ્ત્રમાં બધાં વણને કોઈ સ્વસિદ્ધાંત જ નથી હતાં. એમાં ઘણું બાબતે સ્વસિદ્ધાંતને અમાન્ય અને દર્શનાંતરને માન્ય એવી પણ હોય છે. તેને વિવેક કરી શાસ્ત્રનું તાત્પર્ય શોધવામાં જ યુક્તિની સાર્થક્તા છે.
અભેદપક્ષમાં સાદિઅનંતપણાનું કથન કેવલરૂપે ઘટાડવું અર્થાત દરસમયે ઉપયોગને ઉત્પાદ અને વિનાશ હોવા છતાં પણ તે કેવલપે ધ્રુવ-અનંત હોવાથી સાદિ અનંત છે જ. [૩૧].
શ્રદ્ધા અર્થમાં વપરાતા દર્શન શબ્દનું સ્પષ્ટીકરણ– एवं जिणपण्णत्ते सद्दहमाणस्स भावओ भावे । पुरिसस्साभिणिबोहे दंसणसद्दो हवइ जुत्तो ।। ३२ ॥ सम्मण्णाणे णियमेण दंसणं दंसणे उ भयणिज्जं। सम्मण्णाणं च इमं ति अत्थओ होइ उववण्णं ॥३३॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
