Sanmati Tarka Prakaran

Author(s): Siddhasen Divakarsuri, Sukhlal Sanghavi, Bechardas Doshi
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

Page 195

સન્મતિ પ્રફર
ત્યાત્મક વર્ગમાં અગિયારમી આવે છે તે કાઈ રાજાની સ્તુતિરૂપે છે, અને માકીની બધી ભગવાન ન્હાવીરની સ્તુતિરૂપે છે. તેમાં જે એકવીશમી મહાવીરદ્વાત્રિંશિકા આવે છે તેની ભાષા, રચના અને વસ્તુની બીજી ત્રીશી સાથે સરખામણી કરતાં એમ લાગે છે કે, તે ખત્રીશી કાઈ જુદા જ સિદ્ધસેનની કૃતિ છે; અને ગમે તે કારણથી દિવાકરની મનાતી કૃતિઓમાં દાખલ થઈ દિવાકરને નામે ચડી ગયેલી છે. પ સમીક્ષાત્મક વર્ગમાં છઠ્ઠી ખત્રીશી શાસ્ત્રના પ્રણેતાની સમીક્ષા કરે છે, ત્યારે આઠમી બત્રીશી જપાત્મક વાદકથાના ગુરુદેાષાની સમીક્ષા કરે છે. દાનિક અને વસ્તુચર્યાત્મક વર્ગમાં સાતમી ખત્રીશા વાદકથાને લગતા નિયમાનું સ્વરૂપ વર્ણવે છે; ત્યારે ખજી બધી દાર્શનિક છે. દાર્શનિકમાં છ બત્રીશી તે અત્યારે સ્પષ્ટપણે જૈનેતર દર્શીની ચર્ચાવાળી છે, જેમાં વેદ નામની બત્રીશી ઉપનિષદમાન્ય સગુણુ નિ પુરુષતત્ત્વનું સ્વરૂપ વધુ વે છે, બારમી ન્યાયદશ નનું, તેરમી સાંખ્યદર્શનનું, ચૌદમી વૈશેષિકદશ નનું, પદરમી બૌદ્દનનું, સેાળમી (!) કદાચિત્ નિયતિ (આજીવિક) દનનું સ્વરૂપ આલેખે છે, બાકીની દશમી, સત્તરમી અઢારમી, ઓગણીશમી, વીશમી અને ખાવી.મી એ છ તા ફક્ત જૈનદર્શનને લગતી ભાસે છે; તેમાં બાવીશી ફક્ત જૈનસમ્મત ન્યાય– પ્રમાણુવિદ્યાનું નિરૂપણ કરે છે.
૧૭
૧. હૃત્યાત્મ મયૂરનું સૂર્ય શતક, બાણુનું ચંડીશતક, સમતભદ્ર અને જમૂકવિનાં જિનશતક તેમજ રામચંદ્ર ભારતીનું યુદ્ધવિષયક ભક્તિશતક એ સ્તુતિરૂપ છે. પણ તેમાં પ્રસ્તુત ખત્રીશાની પેઠે તત્ત્વજ્ઞાનમૂલક સ્તુતિ નથી, તેથી પ્રસ્તુત ખત્રીશી સાથે એમની
૫. ઉપલબ્ધ એકત્રીશમી અને બાવીશમી ઉપરની ટીકા ઉપલબ્ધ છે અને
મુદ્રિત છે. એકવીશમી ખત્રોથી ઉપર સેાળમા સકાના ઉદ્દયસાગરસૂરિ ( વિધિપક્ષીય-આંચલિક)ની ટીકા છે. ૨૬ મી ખત્રીશી ન્યાવતાર ઉપર પ્રસિદ્ધ આચાય સિદ્ધિની ટીકા છે. ખીજી એકે બત્રીશી ઉપર કાઈની ટીકા હજી સુધી જાણી સાંભળી નથી.