Book Title: Sanmati Tarka Prakaran
Author(s): Siddhasen Divakarsuri, Sukhlal Sanghavi, Bechardas Doshi
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
View full book text
________________
૨. મૂળ કારનો પરિચય થાય છે. જ્યારે સન્મતિમાં તેમ નથી. “કપિલદર્શન એ માત્ર દ્વવ્યાસ્તિકનયાવલંબી અને સૌગદર્શન એ માત્ર પર્યાયાસ્તિકનયાવલંબી હાઈ પરસમય છે' એ સન્મતિ કાં ૩ ગા૦ ૪૮ ના કથન પછી સીધો જ સવાલ થાય છે કે ત્યારે દ્રવ્યાસ્તિક અને પર્યાયાસ્તિક ઉભયનયાવલંબી કણા દર્શનને સ્વસમય-સમ્યગ્દષ્ટિ માનવું કે નહિ ? ” આને ઉત્તર એ ટોfહ વિ નgfe ગાથા જ પૂરો પાડે છે. જે આ ગાથા ન હોય તે સન્મતિને નયવાદમાં પરસમયને વિચાર અધૂરો જ રહે છે, તેથી તે ગાથા તેમાં બરાબર સ્થાને છે અને તેથી જ મૌલિક લાગે છે. વિશેષાવશ્યક ભાષ્યમાં ઉક્ત પ્રશ્નનો ઉત્તર ર૧૯૪માં ગાથામાં સ્પષ્ટ જ અને તે પણ કણાદના નામ સાથે આવી જાય છે. એ જ રીતે સતવાદ અને અસતવાદના અપેક્ષાકૃત સમન્વય પ્રસંગે નથિ પુઢવી વિદ્ય એ ગાથા સન્મતિમાં બરાબર મેળ પડતી છે, ત્યારે ભાષ્યમાં તેમ નથી. ઓશવત્તા ફેરફારવાળી કે રચનાના વ્યત્યયવાળી સન્મતિની કેટલીક ગાથાઓ વિ૦ ભાવમાં શોધી શકાય એમ છે; છતાં અહીં ઉદાહરણરૂપે એક જ ગાથા ટાંકવામાં આવે છે – નવા વાવ તાવ चेव होति णयवाया। जावइया णयवाया तावइया चेव परसमया છે ૩-૪૭ સન્મતિગત આ ગાથા વિ૦ ભાવ ૨૨૬૫ નંબર ઉપર આ પ્રમાણે ફેરફાર સાથે દેખાય છે:– ગાવંત વાપી તાવંત વા ના विसद्दाप्रो । ते चेव य परसमया सम्मत्तं समुदिया सव्वे ॥
૨. સન્મતિમાં કાં. ૧ ગા. રરથી જે વિસ્તૃત રત્નાવલીનું ષ્ટાંત જોવામાં આવે છે અને જેમાં રથનાવી મળિ વગેરે શબ્દો છે, તે જ શબ્દો એ દષ્ટાંતના સંક્ષેપ સાથે વિ૦ ભાવની રર૭૧મી ગાથામાં છે. સન્મતિ કાંડ ૧ ગા. ૫૪ માં આવેલો “રિમનિમિત્ત” શબ્દ ભાષ્યની ૨૨૭૬મી ગાથામાં ઘરિવલ્થ રૂપે આવેલ છે. સન્મતિ કાં. ૧ ગા૦ ૨૮માં જે વિચાર છે, તે જ વિચાર તેના ચેડા મૂળ શબ્દ સાથે ભાષ્યની ૨૨૭રમી ગાથામાં ગોઠવેલો છે. જિનભદ્ર સેહાંતિક હોઈ તાર્કિક સિદ્ધસેનના પ્રતિવાદી મનાય છે અને કેટલીક સન્મતિગત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
