________________
૨. મૂળાકારનો પરિચય કેઈ ને આધાર અમારી પાસે નથી. એ જ દિવાકરના જીવનવૃતાંતમાં સંકળાયેલ ચિત્રકૂટ એ મેવાડનું ઈતિહાસપ્રસિદ્ધ ચિત્તોડ જ હેવાને સંભવ છે; નહીં કે યુક્ત પ્રાંતમાં આવેલું રામાયણુપ્રસિદ્ધ ચિત્રકૂટ. એ ચિત્રકૂટની તેમના સમયમાં શી સ્થિતિ હતી તે વિષે કાંઈ ખાસ ઈતિહાસ નથી મળતો. ગેવાળિયાઓએ વસાવેલ તાલરાસક ગામ અને ગૌડ દેશના ૪૮કર્માગામ વિષે “પ્રભાવક ચરિત્ર માં જે નિર્દેશ છે, તેથી વધારે હકીકત તે વિષે હજુ સુધી કાંઈ મળી નથી. દિવાકરના સમય સાથે મેળ બેસે એવો દેવપાલ અગર વિજયવર્મા હજુ સુધી કોઈ જાણમાં આવ્યો નથી.
૫. આ મુદ્દામાં સમાસ પામતા પ્રશ્નો વિષે કાંઈ પણ ચેકસ કહેવું સંભવિત નથી,
૬. કુડગેશ્વર અને ૪મહાકાળ એ બંને નામ એક જ મંદિર કે તીર્થને ઉદ્દેશી વપરાયેલાં હોય એમ લાગે છે. આવશ્યકચૂણિ જેવા
૪૮. ભગવાન મહાવીરના વિહારક્ષેત્રમાં કરગામને ઉલ્લેખ આવે છે. એ કસ્મરગામ કુંડગ્રામની પાસે જ હોવું જોઈએ. કારણ કે કુંડગ્રામથી મુહુર્ત દિવસ બાકી રહ્યું ભગવાન કમ્મરગામ ગયા એવી નોંધ છે. આચારાંગ ટીકા પૃ. ૩૦૧ કિ. આ કર્માર અને ગૌડ દેશનું કર એક છે કે કેમ તે વિચારણીય છે. ૪૯. “સુય મદરું નાત સ્ત્રો gfસાહિત” |
-- આવશ્યકચૂર્ણિ, ઉત્તરભાગ પત્ર ૧૫૭. * ડૉ. ક્રાઉઝે “વિક્રમસ્મૃતિ ગ્રંથ” (વિ. સં. ૨૦૦૧)માં “જેન સાહિત્ય ઔર મહાકાલ–મંદિર” નામક લેખમાં (પૃ. ૪૦૧ ઇટ ) વિસ્તૃત સમીક્ષા પછી એવા નિર્ણય ઉપર આવે છે કે, ઉચિનીમાં કોંગેશ્વર અને મહાકાલ એ બે મંદિર જુદાં જ હતાં. ફાંગેશ્વર મંદિર જિન મુનિ અવનિતસુકમાલના મૃત્યુસ્થાન ઉપર તેમના પુત્ર બંધાવ્યું હતું.
“સ્કંદપુરાણ”ના અવતિખંડમાં કુટુંબેશ્વર મહાદેવના ત્રણ ઉલ્લેખ છે. (૧,૧૦; ૧,૬૭, ૨,૧૫) તે મંદિરમાં આજે પણ ગંધવતી ઘાટ પાસે ઉજજનના સિંહપુરી નામે ઓળખાતા ભાગમાં વિદ્યમાન છે. મૂળમાં તે જ મંદિર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
