Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 02 Uttarajjhayanani Terapanth

Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 127

ઉત્તરઝયણાણિ
૬૫૬
અધ્યયન-૨૭: ટિ. ૮-૧૩
૮. આહત કરતો (વિદા )
શાન્તાચાર્યે આનું સંસ્કૃત રૂપ ‘વિઝન, નેમિચન્દ્ર “વિધ્યમાન અને સરપેન્ટિયરે ‘વિધૂમાન કરેલ છે. તેમણે ટિપ્પણ કરતાં આ શબ્દના સ્થાને “વિદHIHTM’ શબ્દ સ્વીકારવો જોઈએ એવો મત પ્રગટ કર્યો છે. “હનું' ધાતુનું “Hડું રૂપ બને છે. વિષ્ણમા'ને આર્ષપ્રયોગ માનીને તેનું સંસ્કૃત રૂપ વિપ્નન’ કરી શકાય છે. જેકોબીએ પણ આ જ અર્થ આપ્યો છે.” ૯. (gri ડસડું પુછમિ)
શાન્તાચાર્ય અને નેમિચન્દ્ર આનો સંબંધ કૃદ્ધ ગાડી-વાહક–સારથિ સાથે જોડ્યો છે. પરંતુ પ્રકરણની દષ્ટિએ આ અર્થ સંગત લાગતો નથી. ડૉ. હર્મન જેકોબીએ આનો સંબંધ દુષ્ટ બળદ સાથે જોડ્યો છે. કેમ કે આગળનું સમગ્ર પ્રકરણ બળદો સંબંધી છે. આથી આ યોગ્ય છે. ૧૦. વીધે છે (વિઘટ્ટ)
આનું સંસ્કૃત રૂપ છે ‘વિષ્યતિ'. સરપેન્ટિયરે આ શબ્દના સ્થાને છ૩, fધી માનવાનો મત પ્રગટ કર્યો છે. આ અનાવશ્યક લાગે છે. “વિંધ' શબ્દ જ અહીં યોગ્ય છે, કેમ કે જ્યારે બળદો અંદરોઅંદર લડે છે ત્યારે તેઓ એકબીજાને શીંગડાથી વધે છે. ૧૧. ઉછળે છે (Gણ)
હેમચન્દ્રાચાર્ય અનુસાર વંશ ધાતુનો ‘આદેશ થાય છે. શાન્તાચાર્યે આનો અર્થ ‘પવૃક્રવત્ સ્તવતે'–મંડૂકની જેમ કૂદકા મારવા–એવો કર્યો છે. અલિત થવું અને કૂદકા મારવા–આ બંને અર્થ ભિન્ન અપેક્ષાઓ વડે અહીં સંગત થઈ શકે
૧૨. તરુણ ગાયની જેમ (વાતાવ)
શાજ્યાચાર્યે આના બે અર્થ કર્યા છે–(૧) યુવાન ગાય અને (૨) દુષ્ટ બળદ ૧૦ પ્રથમ અર્થ સંગત જણાય છે. ૧૩. છિનાળ (fછત્રીજો)
‘છત્રા'નો અર્થ છે “જાળ', ભારતવર્ષમાં ઘોડાગાડી-ચાલકો આનો મોટા ભાગે પ્રયોગ કરે છે. આ ગાળવાચક શબ્દ છે. આનો સ્ત્રીલિંગમાં પણ પ્રયોગ થાય છે, જેમ કે–છિનાળી, છિનાળ સ્ત્રી, છિન્ના વગેરે ૧૧ પૃથલીને છિનાળ કહે છે.
છિનાલિયા-પુત્રની સંસ્કૃત છાયા પુત્તિકપુત્રી' એવી આપવામાં આવી છે–આમ સરપેન્ટિયરે લખ્યું છે. ટીકાકાર આનો અર્થ ‘તથવિધતુષ્ટગતિઃ' કરે છે.૧૩
१. बृहद्वृत्ति, पत्र ५५० : विहंमाणो त्ति सूत्रत्वाद् विशेषेण
‘ઝન' તાડયા २. सुखबोधा, पत्र ३१६ : विहम्माणो त्ति सूत्रत्वाद्
‘વિષ્યમ:' તાડયા The Uttaradhyayana Sutra, p. 373. The Sacred Books of the East, vol. XLV,
ઉત્તરાધ્યયન, પૃ. ૨૧૦ પ. (ક) વૃત્તિ , પત્ર પર છે
(ખ) સુવવધા, પત્ર રૂ૨૭૧ €. The Sacred Books of the East, YLV,
Uttaradhyayana, p. 150, Foot note 2.
9. The Uttaradhyayana Sutra, p. 373. ૮. હેમશદ્વાનુશાસન,૮૫૪ ૨૭૭: અંશે મિડ-fટ્ટ, પુડ
फुट्ट चुक्क-चुल्ला। ४. बृहद्वृत्ति, पत्र ५५१ : उफिड त्ति मण्डूकवत् प्लवते। ૧૦. એજન, પત્ર પશ:
(ક) વાનાવી વણ' fa ‘વાન વીન્' વૃદ્ધા પામ્ |
(ખ) વિવાSTયંત્વીદાન ગવતિ વ્યવો–વત્ની: ૧૧. રેશીનામમાતા, રૂપ ર૭T 92. The Uttaradhyayana Sutra, p. 373. ૧૩. વ્હવૃત્તિ, ત્ર ૧૧૬: ‘fછત્રાતઃ' તથાવિધણજ્ઞાતિઃ |