Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 02 Uttarajjhayanani Terapanth

Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 414

જીવાજીવવિભક્તિ
८४३
અધ્યયન-૩૬ : ટિપ્પણ ૨૭
કંદર્પ–વાણીનો અસભ્ય પ્રયોગ.1 ઉત્તરાધ્યયન અને પ્રવચનસારોદ્ધારની વૃત્તિ અનુસાર તેના પાંચ અર્થ થાય છે– (૧) मिजियाटारीने समु, (२) गुरपणेरे साथे व्यंगi मोर. (3) आम-प्रथा ७२वी, (४) मनो ७५हेश मा५वो भने (५) आभनी प्रशंसा ४२वी.
औदुय्य-यानी असभ्य प्रयोग. उत्तराध्ययन मने प्रययनसारो द्वारनी वृत्ति अनुसार २माना . प्र.२ छ -- (१) 514-दुश्य -- भ्रमरो, सो, मों वगेरे अवयवो वीरत सा भी तो सापडे. (२) पा-औदुय्य - વિવિધ જીવ-જંતુઓની એવી બોલી બોલવી, સીટી વગાડવી, જેનાથી બીજા લોકો હસી પડે. * ઉત્તરાધ્યયનમાં તથા પ્રકારના શીલ-સ્વભાવ, હાસ્ય તથા વિકથા વડે બીજાઓને વિસ્મિત કરવા એવો એક જ પ્રકાર છે.'
મલારાધના અને પ્રવચનસારોદ્ધારમાં આની જગાએ ત્રણ-ત્રણ પ્રકાર છે – (१) यतशीलता-जुन्६ आने औल्य्य नो वारंवार प्रयोग ४२पो.
(૨) દુઃશીલતા - વગર વિચાર્યું તત્કાળ બોલી નાખવું, શરદકાળે દર્પથી ઉદ્ધત બનેલા બળદની માફક ઉતાવળે ચાલવું, સમજયા બુઝયા વિના કામ કરવું.
(3) हास्य-४था हास्य-४२९८ - पेश परिवर्तन माहिवामाने सावा. બીજાઓને ચકિત કરવા – ઈન્દ્રજાળ, મંત્ર, કોયડા વગેરે કુતૂહલો વડે વિસ્મય પેદા કરવું. ૨. આભિયોગી ભાવનાના પ્રકારઉત્તરાધ્યયન મૂલારાધના
પ્રવચનસારોદ્ધાર (१)मंत्री योग
(१) भाभियोग, (१) औतु, (२)भूति
(२) औतुमने (२) भूति(3) भूति-भ. (3) 1, (૪) પ્રજ્ઞા પ્રશ્ન અને
(4) निमित्त.१० मूलाराधना विजयोदया, पृ. ३९८ : रागोद्रेकात्ग्रहास
परिविस्मापकविविधोल्लापरूपाः शीलस्वभावहसनसम्मिश्रोऽशिष्टवाक्प्रयोगः कन्दर्पः ।
दिकथास्ताभिः 'विस्मापयन्' सविस्मयं कुर्वन् । (७) बृहद्वृत्ति, पत्र ७०९ : कन्दर्प-अट्टहासहसनम्
मूलाराधना, विजयोदया, पृ.३९८ : भवतो मातरं करोमीति अनिभृतालापाश्च गुदिनाऽपि सह निष्ठरवक्रोक्त्या
कंदर्पकौत्कुच्याभ्यां चलशीलः । दिरूपा: कामकथोपदेशप्रशंसाश्च कन्दर्पः ।
प्रवचनसारोद्धार, वृत्ति, पत्र १८० । (4) प्रवचनसारोद्धार, वृत्ति, पत्र १८० ।
(6) मूलाराधना दर्पण, पृ. ३९८ : विभावितो मंत्रंद्रजा3. मूलाराधना, विजयोदया, पृ. ३९८ : अशिष्टकाय-प्रयोगः
लादिकुहकप्रदर्शनेन विस्मयनयनम्।। कौत्कुच्यम्।
(4) प्रवचनसारोद्धार, वृत्ति, पत्र १८० : इन्द्रजाल(6) बृहवृत्ति, पत्र ७०९: कौक्रुच्यं द्विधा-कायक्रोक्रुच्यं
प्रभृतिभिः कुतूहलैः प्रहेलिकाकुहेटिकादिभिश्च तथाविध वाक्कक्रुिच्यं च , तत्र कायकौक्रुच्यं यत्स्वयमहसन्नैव
ग्राम्यलोकप्रसिद्धैर्यात्स्वयमविस्मयमानो बालिशप्रायस्य 5नयनवदनादि तथा करोति यथाऽन्यो हसति..तज्जल्पति
जनस्य मनोविभ्रममुत्पादयति तत्परविस्मयजननम् । येनान्यो हसति तथा नानाविधाजीवविरुतानि
मूलाराधना, ३। १८२ : मुखातोद्यवादितां च विधत्ते तद्वाक्कक्रुिच्यम्।
मंताभिओगकोदुगभूदीयम्म पउंजदे जो हु । (4) प्रवचनसारोद्धार, वृत्ति, पत्र १८० ।
इड्डिरससादहेदूं, अभिओगं भावणं कुणइ॥ बृहवृत्ति, पत्र ७०९: तथा यच्छीलं च-फलनिरपेक्षा वृत्तिः १०. प्रवचनसारोद्धार, गाथा ६४४ : स्वभावश्च-परविस्मयो त्पादनाभिसन्धि नै व
कोउय भूईकम्मे पसिणेहिं तह य पसिणपसिणेहिं । तत्तन्मुखविकारादिक हसनं च-अट्टहासादि विकथाश्च
तह य निमित्तेणं, चिय पंचवियप्या भवे सा य ॥