Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 02 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
View full book text
________________
તપો-માર્ગ-ગતિ
૭૭૫
અધ્યયન-૩): ટિપ્પણ ૬-૭
૬. (ગ્રા .પટ્ટી)
ગ્રામ-જે ગુણોને ગ્રસી લે અથવા જ્યાં ૧૮ પ્રકારના કર લાગતા હોય, તે ‘ગ્રામ' કહેવાય છે. ગ્રામનો અર્થ ‘સમૂહ' છે. જયાં જયાં જન-સમૂહ રહેતો હોય, તેનું નામ ગ્રામ પડી ગયું.
નગર-જયાં કોઈ પ્રકારનો કર લાગતો ન હોય, તેને ‘નગર’ કહેવામાં આવે છે. અર્થશાસ્ત્રમાં રાજધાનીને માટે ‘નગર’ કે ‘દુર્ગ” અને સાધારણ કસબા માટે ‘ગ્રામ’ શબ્દ પ્રયોજાયેલ છે. પરંતુ પ્રસ્તુત શ્લોકમાં રાજધાનીનો પ્રયોગ પણ થયો છે, એથી જાણી શકાય છે કે નગર મોટા જન સમૂહના નિવાસ-સ્થળનું નામ છે, ભલે પછી તે રાજધાની હો કે ન હો. નિગમ – વ્યાપારીઓનું ગામ; તેવું સ્થળ જયાં ઘણા વ્યાપારીઓ રહેતા હોય.' આકર – ખાણની નજીકનું ગામ. પલ્લી – ઉજજડ સ્થાનમાં આવેલ ગામ, ચોરોનું ગામ.૫ ૭. ભિક્ષાચર્યા (fમક્વાર્થ)
આ બાહ્ય-તપનો ત્રીજો પ્રકાર છે. આનું બીજું નામ “વૃત્તિ-સંપ" કે ‘વૃત્તિ-પરિસંખ્યાન' છે. આઠ પ્રકારના ગોચરાગ્રો, સાત એષણાઓ તથા અન્ય વિવિધ પ્રકારના અભિગ્રહો વડે ભિક્ષા-વૃત્તિને સંક્ષિપ્ત કરવામાં આવે છે. ગોચરાગ્રના આઠ પ્રકાર
(૧) પેટા – પેટાની માફક ચતુષ્કોણ ઘૂમતાં (વચ્ચેનાં ઘર છોડીને ચારે દિશામાં સમશ્રેણિ સ્થિત ઘરોમાં જતાં), ‘મને ભિક્ષા મળે તો લઉં નહીં તો નહીં' – આવા સંકલ્પથી ભિક્ષાટન કરવાનું નામ પેટા છે.
(૨) અર્ધ-પેટા – અર્ધ-પેટાની માફક બ્રિકોણ ઘૂમતાં (બે દિશાઓમાં આવેલ ગૃહ-શ્રેણિમાં જતાં), ‘મને ભિક્ષા મળે તો લઉં, નહીં તો નહીં' – આવા સંકલ્પપૂર્વક ભિક્ષાટન કરવાનું નામ અર્ધ-પેટા છે.
(૩) ગોમૂત્રિકા – ગો-મૂત્રિકાની માફક વંકાતાં (ડાબી બાજુના ઘરેથી જમણી બાજુના ઘરે અને જમણી બાજુના ઘરેથી ડાબી બાજુના ઘરે જતાં), ‘મને ભિક્ષા મળે તો લઉં, નહીં તો નહીં' – એવા સંકલ્પ સાથે ભિક્ષાચર્યા કરવાનું નામ ગો-મૂત્રિકા છે.૧૦
(૪) પતંગ-વીથિકા – પતંગિયાં જેમ અનિયત ક્રમે ઉડે છે, તેવી રીતે અનિયત ક્રમથી (એક ઘરેથી ભિક્ષા લે પછી કેટલાક ઘર છોડી ફરી કોઈ ઘરમાં જાય એ રીતે), ‘મને ભિક્ષા મળે તો લઉં નહીં તો નહીં' – એવા સંકલ્પ સાથે ભિક્ષાચર્યા કરવાનું
१. बृहद्वृत्ति, पत्र ६०५ : ग्रसति गुणान् गम्यो वाऽष्टादशानां
कराणामिति ग्रामः। बृहद्वत्ति, पत्र ६०५ : नात्र करोऽस्तीति नकरम् । એજન, પz૬૦૫ :નિમિત્તે વિવિધMTVનીતિ निगमः-प्रभूततरवणिजां निवासः ।। એજન, પત્ર ૬ ૦૬ : વનિતન્નિત્યકરો-હિvયાत्पत्तिस्थानम्। એજન, પુત્ર ૬૦૫ : ‘પદ્ધ' ત્તિ મુક્યત્યયા પાને નથી दुष्कृतविधायिनो जना इति पल्ली, नैरुक्तो विधिः, वक्षगहनाद्याश्रितः प्रान्तजननिवासः । समवाओ, समवाय ६। मूलाराधना, ३।२१७ ।
૮. (ક) વૃવૃત્તિ, પત્ર ૬૦૬ : ‘પેડ' ડિવા વ
વડાપI | (ખ) પ્રdવનસારોદ્ધાર, નાથા ૭૪૮ :
चउदिसि सेणीभमणे, मझे मुक्कंमि भन्नए पेडा। ૯. (ક) વૃત્તિ , પત્ર ૬૦૫ : 'મદ્ભવેડા' રૂપી વેવ
अद्धसंठिया घरपडिवाडी। (ખ) પ્રવચનસારોદ્ધાર, માથા ૭૪૮ :
दिसिद्गसंबद्धस्सेणिभिक्खणे अद्धपेडत्ति । ૧૦. (ક) વૃત્તિ ,૫ત્ર ૬૦ : ‘મુત્તિયા' વંવાતિયા |
(ખ) પ્રવવનસારોદ્ધાર, તથા ૭૪૭ : वामाओ दाहिणगिहे भिक्खिज्जड़ दाहिणाओ वामंमि । કોઇ જોયુ........................................../
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
