Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४८
प्रज्ञापनासूत्रे लस्वेन पृच्छासमये अल्पानामेव समुपलभ्यमानत्वात् , तेभ्यः 'मेहुणतन्नोवउता संखिजगुणा' मैथुनसंज्ञोपयुक्ताः संख्येयगुणा भवन्ति, तेपां मैथुनसंज्ञोपयोगस्य प्रचुरतरकालत्वात्, तेभ्योऽपि-'भयसन्नोवउत्ता संखिज्जगुणा' भयसंज्ञोपयुक्ताः संख्येयगुणा भवन्ति, तेषां सजातीयेभ्यो विजातीयेभ्यश्च भयसंभवेन भयोपयोगस्य च प्रचुरतमकालत्वात् पृच्छासमये भयसंज्ञोपयुक्तानां तिर्यग्योनिकानामतिप्रचुरतराणामुपलभ्यमानत्वात् तेभ्योऽपि 'आहारसनोवउत्ता संखिज्जगुणा' आहारसंज्ञोपयुक्तास्तिर्यग्योनिकाः संख्येयगुणा भवन्ति, प्रायः सर्वेषां तिरश्चा सर्वदा आहारसंज्ञासद्भावात् , गौतमः पृच्छति-'मणुस्साणं मंते ! किं आहारसन्नोवउत्ता जाव परिग्गहसनोवउत्ता?' हे भदन्त ! मनुष्याः खलु किम् आहारसंज्ञोपयुक्ता भवन्ति यावत्-कि भयसंज्ञोपयुक्ताः भवन्ति ? किं वा मैथुनसंज्ञोपयुक्ताः भवन्ति ? किं वा परिग्रहसंज्ञोपयुक्ता भवन्ति ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'ओसन्न कारणं पडुच्च मेहुणसन्नोवउत्ता' उत्सन्न कारणम् -बाहुल्येन बाह्य कारणम्, प्रतीत्य आश्रित्य बाह्यकारणापेक्षया बाहुल्येन मनुष्या मैथुनसंज्ञोपयुक्ता भवन्ति, स्तोकाः शेषसंज्ञोपयुक्ता भवन्ति, 'संतइभावं पडुच्च आहाअधिक हैं, क्योंकि मैथुनसंज्ञा का उपयोग प्रचुरतर काल तक बना रहता है। उनको अपेक्षा भयसंज्ञा में उपयोग वाले संख्यातगुणा अधिक हैं, क्योंकि उन्हें सजातीय प्राणियों अर्थात् तिर्यचों से और विजातीयों अर्थात् तिर्यचेतर प्राणियों से भय बना रहता है और भय का उपयोग प्रचुरतम काल तक रहता है। उनकी अपेक्षा भी आहारसंज्ञा में उपयुक्त तियेच संख्यातगुणा अधिक होते हैं, क्योंकि सभी तिर्यचों में सर्वदा आहारसंज्ञा का सद्भाव रहता है।
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! मनुष्य क्या आहारसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं! क्या भयसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं ? क्या मैथुनसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं ? अथवा क्या परिग्रहसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं ? . श्रीभगवान्-हे गौतम ! मनुष्य बहुलता से मैथुनसंज्ञा में उपयुक्त होते हैं, મથનમાં ઉપયુકત તિર્યંચ પરિગ્રહ સંજ્ઞાવાળાની અપેક્ષાએ સંખ્યાત ગણ અધિક છે, કેમકે મિથુન સંજ્ઞાનો ઉપયોગ પ્રચુરતર કાળ સુધી થઈ રહે છે. એમની અપેક્ષાએ ભયસંજ્ઞામાં ઊપગવાળા સંખ્યાત ગણું અધિક છે, કેમકે તેઓને સજાતીય પ્રાણિ અર્થાત્ તિર્યંચ અને વિજાતિ અર્થાત્ તિર્યચેતર પ્રાણિયથી ભય થયા કરે છે. અને ભયનો ઉપગ પ્રચુરતમ કાળ સુધી રહે છે. તેમની અપેક્ષાએ પણ આહાર સંજ્ઞામાં ઉપયુકત તિર્યંચ સંખ્યાત ગણું અધિક હોય છે, કેમકે બધા તિર્યોમાં સર્વદા આહાર સંજ્ઞાને સદ્ભાવ રહે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી હે ભગવન્! મનુષ્ય શું આહાર સંજ્ઞામાં ઉપયુક્ત થાય છે? શું મૈથુન સંજ્ઞામાં ઉપયુક્ત થાય છે ? અથવા શું પરિગ્રહ સંજ્ઞામાં ઉપયુકત થાય છે?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ ! મનુષ્ય બહુલતાથી મૈથુન સંજ્ઞામાં ઊપયુક્ત થાય છે,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
