Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 10 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
-
-
--
--
भगवतीसूत्रे विशेषात् अस्मिन् जन्मनि किल्विष:-किरिवषिको भवति स मायाविशेष एव, आदरणम्-यस्मात् मयाविशेषात् कस्यापि वस्तुनः आदरणम् अभ्युपगमं करोति असौ मायाविशेषः आदरणम् , स्वार्थे तल पादरणता, अथा-आचरणम्-परवश्यनाय नानाप्रकारक्रियाणामाचरणम् , अत्राप्यर्थे स्वार्थे तल गूहनता, वशनम्परमवारणम् , स्वार्थे तलू बचनता, प्रतिकुश्चनम्-सरलतया प्रवृत्तस्य वचनस्य खण्डनम् , स्वाथै तल वचनता, सातियोगच अविश्रम्भसम्बन्धः, सातिशयेन या प्रशस्तेन द्रव्येण निरतिशयस्य अप्रशस्तस्य ट्रम्पस्य सम्बन्धः योगः, १५, एतानि पश्चदशनामानि मायाकषायस्य । एष खलु मायादिपरिणतकर्मपुद्गलः कतिवणः कतिगन्धः, कतिरसः, कतिस्पर्शः प्राप्तः ? भगवानाह-'गोयमा! पंचवन्ने जहेच कोहे' हे गौतम ! मायादिपरिणतकर्मपुद्गलः पश्चवर्णः, यथेय क्रोधा प्रतिपादित. जो कुटिलता करता है ऐसे उस भाव का नाम जैह्मपभाव है। जिस मायाविशेष से जीव-करनेवाला व्यक्ति-इस जन्म में किल्यिषक जैसा होता है वह मायाविशेष ही किल्विष है मायाविशेष के भाव से किसी भी वस्तु का आदर करना स्वीकार करना-इसका नाम आदरण हैअथवा-दसरों को ठगने के लिये अनेक प्रकार की क्रियाओं का करना इसका नाम आचरणता है। यहां पर भी आचरण शन्म से स्वार्थ में तलप्रत्यय हुआहै गहनता-अपने स्वरूपको छुपाना, यहां पर भी गहन से तलूप्रत्यय करने पर "गूहनता" बना है। वंचनता-दूसरों को ठगना यहां पर भी तलूप्रत्यय हुआ है-सरलता से कहे गये वचनों को खण्डन करना इसका नाम प्रतिकुंचनता है। उत्तमवस्तु के साथ हीनद्रव्य का सम्बन्ध करना इसका नाम सातियोग है। ये १५ नाम मायाकषाय के है। मायादिरूप में परिणत हुआ यह कर्मपुद्गल कितने वर्णों वाला, નામ “જેહભાવ છે. જે માયાવિશેષ વડે જીવ (વ્યકિત) આ જન્મમાં રિલ્બિષક જે થઈ જાય છે, તે માયાવિશેષને જ રિબિષ કહે છે માયાવિ. શેષ રૂપ ભાવપૂર્વક કઈ પણ વસ્તુને આદર કરે-વીકાર કર, તેનું નામ આદરણું છે. અથવા-અન્યને ઠગવાને માટે અનેક પ્રકારની જે ક્ષિાઓ ४२पामा भाव, तनु नाम 'मायाता', माय२१२ "त" प्रत्यय લાગવાથી આ પદ બન્યું છે. પિતાના સ્વરૂપને છુપાવવું તેનું નામ ગૃહનતા છે. અન્યને ઠગવા તેનું નામ વંચનતા છે. સરલતાપૂર્વક કહેવામાં આવેલી વાતનું પણ ખંડન કરવું તેનું નામ પ્રતિકંચનતા છે સારી વસ્તુમાં હલકી જાતીની વસ્તુનું મિશ્રણ કરવું તેનું નામ સાતિગ છે. ઉપધિ આદિ સાતિચોગ પર્યરતના આ ૧૫ નામો માયાક્ષાયને માટે જ અહી વપરાયાં છે. તેમને અનુલક્ષીને ગૌતમસ્વામીને આ પ્રકારનો પ્રશ્ન છે- હે ભગવન્ !
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
