Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 10 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
भगवतीसूत्रे
३६०
विशेषितो गौणीकृतदर्शनादिरात्मा ज्ञानात्मा सम्यग्रहष्टीनाम्, एवंरीत्या दर्शनास्मादयोऽप्यवसेयाः विशेषस्तु दर्शनात्मा सर्वजीवानाम्, चारित्रात्मा विरतानाम्, वीर्य - उत्थानादि तत्स्त्ररूपात्मा वीर्यात्मा सर्वसंसारिणाम्, तथाचोक्तम्“जीवानां द्रव्यात्मा ज्ञेयः, सकषायिणां कषायात्मा । योगः सयोगिनां पुनरुपयोगः सर्वजीवानाम् ॥ १ ॥ ज्ञानं सम्यग्दृष्टेर्दर्शनमथ भवति
सर्वजीवानाम् । चारित्रं विरतानां तु सर्वसंसारिणां वीर्यम् ||२|| इति ।। तदेवम् आत्मानमष्टधा प्ररूप्य यस्यात्मभेदस्य यदन्यदात्मभेदान्तरं युज्यते, न युज्यते च तस्य तत्प्ररूपयितुमाह- 'जस्स णं भंते ! दवियाया तस्स कसायाया, जस्स दिये गये हों, और ज्ञानगुण मुख्य कर दिया गया हो - ऐसी स्थिति से सम्पन्न जो आत्मा है वह ज्ञानात्मा है ऐसा आत्मा सम्यग्दृष्टि जीवों को होता है । इसी प्रकार से दर्शनात्मा आदि भी जानना चाहिये यह दर्शनात्मा सब जीवों में होता है । चरित्रात्मा विरतिसंपन्न जीवों का होता है उत्थानादि स्वरूप वाला जो आत्मा होता है वह वीर्यात्मा है । यह वीर्यातमा समस्त संसारी जीवों को होता है। सो ही कहा है 'जीवानां' इत्यादि, 'ज्ञानं सम्यग्द्रष्टेः' इत्यादि । इस प्रकार से आत्मा की अष्टविधता की प्ररूपणा करके अब सूत्रकार यह प्ररूपणा करते हैं कि किस आत्मभेद की किस आत्मभेद के साथ समव्याप्ति बनती है और किस की किसके साथ विषम व्याप्ति बनती है-इसी बात को गौतम ने प्रभु से इस प्रकार पूछा है-' जस्स णं भंते ! दविद्याया तस्स कसायाया,
હાય, અને જ્ઞાનગુણનું પ્રાધાન્ય હાય, એવી સ્થિતિથી સ`પન્ન જે આત્મા હાય છે, તેને જ્ઞાનાત્મા કહે છે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવામાં જ્ઞાનાત્માના સદ્ભાવ હાય છે. એજ પ્રમાણે દનાત્માનું સ્વરૂપ પણ સમજવું સઘળા જીવામાં આ દનાત્માને સદ્ભાવ હાય છે એજ પ્રમાણે ચારિત્રાત્માનું રવરૂપ પણ સમજવુ' વિરતિવાળા જીવામાં ચારિત્રાત્માના સદ્ભાવ હોય છે ઉત્થાન આદિ સ્વરૂપવાળા જે આત્મા હોય છે, તેને વીર્યામા કહે છે સમસ્ત સ*સારી જીયામાં આ વીર્યોમાના સદ્ભાવ હાય છે એજ વાત " जीवानां " हत्याहि તથા " ज्ञानं सम्यग्दृष्टेः " त्याहि सूत्रपाठ द्वारा प्रस्ट उरवामां भाषी छे. मा પ્રકારે આત્માના આઠ પ્રકારાની પ્રરૂપણા કરીને હવે સૂત્રકાર એ વાતની પ્રરૂપણા કરે છે કે કયા આત્મભેદની ક્રયા આત્મભેની સાથે સમવ્યાપ્તિ સ‘ભવી શકે છે, અને કયા આત્મભેદની કયા આત્મભેદની સાથે વિષમળ્યામિ સભવે છે——
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
