Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 10 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १३ उ० ४ सू० १३ बहुसमदारनिरूपणम् ७१३ पन्नासः, गौतमः पृच्छति- कहिणं भंते ! विग्गहविग्गहिए लोए पण्णत्ते?' हे भदन्त ! कुत्र खलु स्थाने विग्रहविग्रहिका-विग्रहो-वक्रं तद्युक्तो विग्रहः-शरीरं यस्यास्ति असौ विग्रहविग्रहिक: लोकरूपशरीरस्य वक्रतायुत्त भागः कुत्र प्रज्ञप्तः ? भगवानाह-'गोयमा ! विग्गहकंड ए, एस्थ णं विगविग्गहिए लोए पण्णत्ते' हे गौतम ! विग्रहकण्डके-विग्रहो वक्रं कण्डकम् अवयवो विग्रहरूपं कण्डकं विग्रह कण्डकं तस्मिन् ब्रह्मदेवलोककूपरे इत्यर्थः हस्तकोणी इति प्रसिद्ध तथा च लोक रूप शरीरस्य ब्रह्मदेवलोकरूपः कूपेरभागोऽस्ति यत्र वा प्रदेशस्य वृद्धिलहान्या वा वक्रः अवयवो भवति तद् विग्रहकण्डकं तच्च प्रायो लोकान्तेष्वस्तीति भावः। अत्र खलु विग्रहकण्ड के विग्रहविग्रहिको लोकः प्रज्ञप्तः इति भावः। मु० १३ ॥ कहा गया है । तथा इन्हीं में लोक को सर्वविग्रहिक कहा गया है। अब गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'कहि णं भंते ! विग्गह विग्गहिए लोए पण्णत्ते' हे भदन्त ! लोकरूप शरीर का वक्रतायुक्त भाग कहां पर कहा गया है । और विग्रह नाम शरीर का भी है। वक्रतायुक्त है विग्रह जिसका वह विग्रह विग्रहिक है उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा' हे गौतम ! विग्गहकंडए-एत्य णं विग्गहविग्गहिए लोए पण्णत्ते' विग्रह-चक्र जो कण्डक-अवयव है वह विग्रहकण्डक है अर्थात् विग्रहरूप जो कण्डक है वह विग्रहकण्डक है। उस चिग्रहकण्डक मेंब्रह्मदेवलोक में-यह ब्रह्मदेवलोक, लोकरूप शरीर की कुहनी जैसा भाग है, यहां प्रदेश की हानी और वृद्धि से वक्र अवयव होता है-विग्रह विग्रहिक लोक कहा गया है। यह विग्रहकण्डक प्रायःलोकान्त में है। अर्थात् जहां पर विग्रहकण्डक है, वहां लोकरूप शरीरवक्रतायुक्त है । सू०१३॥
इति वह समद्वारवक्तव्यता॥ गौतम स्वामीन। प्रश्न-“कहिणं भंते ! विगाह विग्गलिए लोए पण्णते ?" હે ભગવન ! લેક રૂપ શરીરનો વતાયુકત ભાગ ક્યા સ્થાને કહ્યો છે ? વિગ્રહ ” પદ વક્રના અર્થ માં પણ વપરાય છે અને શરીરના અર્થમાં પણ વપરાય છે. વક્રતાયુકત છે વિગ્રહ જેને તેને વિગ્રહવિગ્રહિક કહે છે.
महावीर प्रभुनी उत्त२-" गोयमा !” गौतम ! विग्गहकंडए-एत्थ णं विग्गइविगहिए लोए पणत्ते" विग्रह (१४) २ ४४ छ-तेन विग्रह કહે છે એટલે કે વિગ્રહરૂપ જે કંડક છે તેને વિગ્રડકંડક કહે છે તે વિગ્રહકંડકમાં-બ્રહ્મદેવલોકમાં તે બ્રહ્મદેવલોક લેક રૂપે શરીરની કોણી જે ભાગ છે અહીં પ્રદેશની હાનિ અને વૃદ્ધિથી વક્ર અવયવ થાય છે) વિગ્રહવિગ્રહિક લેક કહ્યો છે. આ વિગ્રહકડક પ્રાયઃ લોકાન્તમાં છે. એટલે કે જ્યાં વિગ્રહકડક છે, ત્યાં લેકરૂપ શરીર વક્રતાયુક્ત છે. સૂ૦૧૩
भ० ९०
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૦
