Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 10 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयवन्द्रिका टीका श० १३ उ० १ सू० ५ लोकमध्य द्वारनिरूपणम् ५९५ यत आरभ्य लोकस्याधोमुखादृद्धिश्च भवतः, तयोरुपरितनाधस्तनयोः क्षुद्रकपतरयोः - सर्वलघु प्रदेशप्रतरयोः - समीपे अष्टप्रदेशिक रुचकस्तिर्यग्लोकमध्यभागरूपः प्रज्ञप्त इतिफलितम् । कीदृशोऽसावष्टम देशिको रुचकः ? इत्याह- 'जओ णं इमाओ दसदिसाओ पवहंति तं जहा - पुरत्थिमा, पुरस्थिमदाहिणा, एवं जहा दसमसए नामघेज्ज ति' यतः खलु यस्मात् किल अष्ट प्रदेशिकात् रुचकात् इमाः प्रदश्यमानाः दशदिशः प्रवहन्ति - निस्सरन्ति, तद्यथा - पौरस्त्या - पूर्वा दिक पौरस्त्यदक्षिणाआग्नेयी विदिक, एवं - रीत्या यथा दशमशतके प्रथमोदेश के नामधेयमस्ति तथैवात्रापि तन्नामधेयं विज्ञेयम्, तथा च-दक्षिणा दिक, दक्षिणपश्चिमा नैर्ऋती विदिकू, पश्चिमा दिकू, पश्चिमोत्तरा-वायव्या विदिक्, उत्तरादिकू, उत्तरपौरस्त्या ऐशानी विदिक, ऊर्ध्वम्, अधथ, इत्येवं तासां दशानां दिशां नामधेयानि अवसेयानीति भावः ॥ ०५||
मध्य जैसा संस्थान है - रत्नप्रभा के रत्नकाण्ड में सर्वक्षुद्रक दो प्रतर हैं। इनमें जो ऊपर का प्रतर है सो यहां से लेकर लोक ऊपर मुखवृद्धि होती है । और नीचे का जो प्रतर है सो यहां से लेकर लोक की अधोमुखवृद्धि होती है । इन उपरितन अधस्तन दोनों क्षुद्रकप्रतरों के पास अष्टमदेशिक रुचक है । सो यह रुचक तिर्यग्लोक का मध्यभाग कहा गया है। यह रुचक कैसा है ? सो इसके लिये कहा गया है कि इस अष्टप्रदेशिक रुचक से 'इमाओ दस दिसाओ पवहंति तं जहा - पुरस्थिमा, पुरत्थिमदाहिणा - एवं जहा दसमसए नामधेजंन्ति' ये दश दिशाएँ निकली हैं उनके नाम इस प्रकार से हैं- पूर्वदिशा, पूर्वदक्षिण दिशाका कोना - आग्नेयी विदिशा, दक्षिणदिशा, दक्षिणपश्चिमदिशा का कोना
સક્ષુદ્રક એ પ્રતર છે. આ બન્ને પ્રતરામાંનું જે ઉપરનુ' પ્રતર છે ત્યાંથી લઈને લેકની ઉપર સુખાવૃદ્ધિ થાય છે, અને નીચેનું જે પ્રતર છે ત્યાંથી લઈને લેાકના અધેામુખા વૃદ્ધિ થાય છે. તે ઉપરિતન-અધસ્તન ખન્ને પ્રતરાની પાસે અષ્ટપ્રદેશિક રુચક છે. તે રુચક જ તિ શ્લકના મધ્યભાગ રૂપ છે. તે રુચક કેવું છે ? આ પ્રશ્નના જવાબ એવે છે કે આ અષ્ટપ્રદેશિક रुथ भांथी “ इमाओ दस दिखाओ पवहंति, तंजहा - पुरत्थिमा, पुरत्थिमादाहिणा, एवं जहा दसमलए नामघेज्जंति " म इस हिशाओ। नीजी हे पूर्व हिशा, पूर्व અને દક્ષિણ દિશા વચ્ચેની આગ્નેયી વિદિશા (અગ્નિકાણ), દક્ષિણદિશા, દક્ષિણ અને પૂ વચ્ચેની નેઋત્ય વિદિશા, પશ્ચિમદિશા, પશ્ચિમ અને ઉત્તર વચ્ચેની વાયવ્ય વિદિશા, ઉત્તરદિશા, ઉત્તરદિશા, ઉત્તર અને પૂર્વની વચ્ચેની ઈશાન
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૦
